«اِذا غَضِبَ اَحَدُکُمْ فَلْیَتَوضَّأ; هنگامى که کسى از شما خشمگین شود وضو بگیرد».{1}
از این تعبیر استفاده مى شود که وضو گرفتن به هنگام خشم و غضب مستحب است و در فرو نشاندن آتش غضب تأثیر دارد.
مرحوم علامه مجلسى در تفسیر کوتاهى که بر این حدیث نوشته است مى فرماید: «بعید نیست که منظور از وضو گرفتن در اینجا شستن دست باشد». ولى با توجه به این که وضو در لسان روایات به معنى همین وضوى نماز است و به اصطلاح حقیقت شرعیه در معنى جدید شده است، ظاهر حدیث مزبور همان وضوى نماز است.
در بعضى از روایات از رسول خدا (صلى الله علیه وآله) علاوه بر وضو، غسل هم وارد شده است مى فرماید: «وَ اِذا غَضِبَ اَحَدُکُمْ فَلَیَتَوَضَّأ وَ لْیَغْتَسِلْ فَاِنَّ الْغَضَبَ مِنَ النّارِ; هنگامى که کسى از شما خشمگین مى شود وضو بگیرد و غسل کند، زیرا غضب از آتش است» (و آتش را آب خاموش مى کند).{2}
و در تعبیر دیگرى آمده است که غضب از شیطان است، و شیطان از آتش آفریده شده و آتش را آب خاموش مى کند، بنابراین هنگامى که کسى از شما خشمگین شد وضو بگیرد».{3}
هرگاه امور بالا به یکدیگر ضمیمه شود، و اضافه بر آنها انسان در پیامدهاى خطرناک غضب در دنیا و آخرت، و کیفر و مجازات الهى آن بیندیشد به یقین آتش غضب او هر چند شدید و سوزان باشد خاموش خواهد شد. مشکل آنجا پیدا مى شود که انسان در همان حال و در همان صحنه بماند و هیچ تغییر و دگرگونى در وضع خود ندهد که نجات از پیامدهاى آن، مشکل و گاه غیر ممکن مى شود.
اقسام غضب
خشم و غضب همیشه جنبه منفى ندارد، گاه جنبه مثبت دارد و براى زندگى مادى و معنوى انسان ضرورى و لازم است. بنابراین مى توان غضب را به مثبت و