فصل دوازدهم:
سوء ظن و حسن ظن
اشاره
بدگمانى هنگامى که به صورت یک حالت درونى درآید از مهمترین رذایل اخلاقى است که موجب از هم پاشیدگى خانواده ها، و گروهها و جوامع انسانى است.
نخستین ثمره شوم بدگمانى عدم اعتماد است و هنگامى که اعتماد از میان برود، همکارى غیر ممکن مى شود، و با از میان رفتن همکارى جوامع انسانى به جهنم سوزانى تبدیل مى شود که همه از یکدیگر مى ترسند و در فکر خنثى کردن فعالیت هاى یکدیگرند.
به همین دلیل اسلام که براى اعتماد متقابل افراد و امت ها اهمیت فوق العاده اى قائل است از مسأله بدگمانى به شدت نهى کرده است و آنچه را اسباب بدگمانى مى شود ممنوع شمرده و به عکس از آنجا که حسن ظن سبب جوشش محبت و اعتماد و همکارى و پیشرفت وتعالى است آن را از صفات و اعمال برجسته شمرده و با تعبیرات بسیار محکم به سوى آن دعوت نموده است.
بى شک حسن ظن ممکن است در بعضى از موارد ضایعاتى داشته باشد ولى هرگز ضایعات آن با آثار و پیامدهاى شوم سوء ظن قابل مقایسه نیست.
البته سوء ظن شاخه هایى دارد که یکى از بدترین شاخه هاى آن سوء ظن باللّه است که در بحث هاى آینده خواهد آمد. با این اشاره به قرآن باز مى گردیم و آیاتى را که در زمینه سوء ظن و حسن ظن رسیده است مورد توجه قرار مى دهیم: