زیر بناى فضایل دیگر انسانى است روشن مى شود. آرى آنجا که صدق و راستى است، صفا و صمیمیت و امانت و اعتماد و شجاعت حاصل است، و آنجا که صدق و راستى نباشد، همه این صفات رخت بر مى بندد و انسان را از درون تهى مى سازد. و حتى به ایمان و عقیده انسان نیز لطمه وارد مى کند.
و جالب این که صفت اصلى رهبران و پیشوایان الهى در بعضى از آیات فوق، راست گویى و صدق ذکر شده و همه را دعوت مى کند که همیشه و در همه جا با صادقان باشند، و این نشان مى دهد که بقیه فضایل انبیاء و اولیاء بر محور صدق دور مى زند، و براى شناخت آنها قبل از هر چیز باید به دنبال این وصف بگردیم.
صدق و راستی در روایات اسلامی
اهمیت این فضیلت اخلاقى در روایات اسلامى بیش از آن است که در سخن بگنجد و روایاتى که از پیامبر (صلى الله علیه وآله) و امیرمؤمنان (علیه السلام) و ائمه هدى (علیهم السلام) در این زمینه نقل شده بیش از حدّ احصا و شمارش است، تنها گلچینى از آن را در ذیل بیان مى کنیم که به عنوان مشت نمونه خروار بیانگر موقعیت این صفت در میان تمام صفات انسانى است. و از این روایات به خوبى استفاده مى شود که همه فضایل انسانى از صدق و راستى سرچشمه مى گیرد.
1ـ در حدیثى از پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله) نقل شده و در گذشته نیز به آن اشاره کرده ایم و به خاطر اهمیت فوق العاده اش تکرار مى نماییم، مى خوانیم: «لاتَنْظُرُوا اِلى کَثْرَةِ صَلاتِهِمْ وَ صِیامِهِمْ وَ کَثْرَةِ الْحَجِّ وَ الزَّکاةِ وَ کَثْرَةِ الْمَعْرُوفِ وَطَنْطَنَتِهِمْ بِاللَّیلِ، اُنْظُرُوا اِلى صِدْقِ الْحَدِیثِ وَ اَداءِ الاَْمانَةِ; نگاه نکنید به فزونى نماز و روزه و زیادى حج و زکات و انفاق ها و سر و صداى عبادات شبانه بعضى از مردم (اگر مى خواهید آنها را امتحان کنید) آنها را به راستگویى و اداى امانت آزمایش کنید».{1}
2ـ در حدیث دیگرى از امام صادق (علیه السلام) مى خوانیم: «اِنَّ اللّهَ عَزَّ وَجَلَّ لَمْ یَبْعَثْ نَبِیّاً