فصل دوّم: بهانه جویی و لجاجت
اشاره:
بهانه جویى و لجاجت را مى توان از مهمترین موانع درک حقیقت دانست زیرا این امر سبب مى شود که انسان به حق نرسد بلکه در باطل راسخ تر گردد!.
منظور از بهانه جویى و لجاجت این نیست که انسان براى کشف حقیقت پافشارى کند و پى در پى سؤال مطرح نماید، زیرا سؤال کلید اصلى کشف حقایق است، بلکه منظور این است، بعد از آشکار شدن حق باز هم بر سخن باطل یا عمل نادرست خود پاى بفشارد، و یا تشبّث به بهانه ها و عذرهاى واهى و سخنان دور از منطق از پذیرش حق سر باز زند.
این صفت رذیله ممکن است به صورت خصوصى در فرد یا افرادى ظاهر شود، یا به صورت عام مبدّل به خلق و خوى یک ملت گردد.
تاریخ نشان مى دهد که در میان اقوام پیشین، بنى اسرائیل بیش از همه لجوج و بهانه جو بودند، و به همین دلیل آیات بسیارى از قرآن از لجاجت آنها سخن مى گوید که در تفسیر آیات به خواست خدا به آن خواهیم پرداخت.
مى توان گفت در میان تمام اقوام نادان و خودخواه و خودپرست که حاضر نیستند به آسانى اعمال و رفتار خود را از دست دهند این رذیله اخلاقى وجود دارد.
به هر حال این خوى زشت از زیانبارترین خوهاى شیطانى است، و شاید نخستین کسى که درس لجاجت را به لجوجان آموخت، شیطان بود. و به قدرى آثار