صفحه ٢٨٨

تحقیر مى شود تا از این طریق آبى بر آتش کینه و حسد که در دل او نهفته است بپاشد.
6ـ تعصب و لجاجت نیز از عوامل مهم جدال و مراء است چرا که اشخاص متعصب و لجوج حاضر نیستند به آسانى دست از عقائد فاسد خود بردارند لذا روى آن مى ایستند و پیوسته جرّ و بحث مى کنند، آسمان و ریسمان را به هم مى بافند و به هر حشیشى متشبّث مى شوند تا اعتقاد فاسد خود را بر کرسى بنشانند همان کارى که بسیارى از کافران و مشرکان در برابر رسول خدا (صلى الله علیه وآله) و سایر پیامبران داشتند که نمونه روشن آن گفتگوى بت پرستان بابل در برابر ابراهیم بت شکن (علیه السلام) در آن هنگام که منطق گویاى ابراهیم آنها را در بن بست شدید قرار داد و موقتاً از خواب غفلت بیدار شدند، ولى تعصب و لجاجت همانند یک ابر ظلمانى پرده هاى تاریک بر فکر و عقل آنها انداخت و باز هم به مقاومت احمقانه خود ادامه دادند!
7ـ دنیا پرستى که عامل اصلى همه گناهان یا اکثر گناهان است نیز یکى از عوامل مهم جدال و مراء محسوب مى شود کسانى که داراى این صفت رذیله اند مى خواهند از این طریق مقامى در جامعه براى خود کسب کنند و به وسیله آن به نوائى برسند و دنیاى آنها آباد گردد.
کوتاه سخن اینکه عوامل منفى فراوانى دست به دست هم مى دهد و انسان را به جرّ و بحثهاى دور از ادب و انسانیت و انصاف مى کشاند و او را وادار مى کند که با لجاجت و سرسختى در برابر حق بایستد و در برابر باطل دفاع کند.

اقسام مراء و جدال
جدال و مراء را عمدتاً مى توان به دو بخش تقسیم کرد، جدال و مراء مثبت یعنى بحث هاى منطقى و گفتگو براى تبیین مسایل و توضیح حقایق و آگاهى از نقطه نظرهاى یکدیگر و رسیدن به واقعیات از این طریق.
و مراء و جدال منفى یعنى بحث هاى پرخاشگرانه و ستیزه جویانه اى که هدف صحیحى را دنبال نمى کند، و در مسیر روشن شدن حقایق نیست بلکه هدف از آن