تفسير و جمع بندى
در نخستین آیه مى فرماید: واى بر هر عیب کننده مسخره جوئى (ویل لکل همزة لمزه).
در تفسیر «همزه» و «لمزه» و فرق میان این دو سخن بسیار است که در تفسیر نمونه ذیل آیه شریفه آورده ایم مهم آن است که یکى از تفسیرهائى که براى آیه فوق شده است این است که آیه اشاره به افراد سخن چین مى کند. از ابن عباس پرسیدند منظور از این آیه چیست؟ و آنها چه کسانى هستند که خداوند ایشان را مذمت به ویل کرده است؟ ابن عباس در پاسخ گفت: «هُمُ الْمَشاؤنَ بِالَنمِیمَةِ اَلْمُفَرِقُونَ بَیْنَ الاَْحِبَّةِ اَلناعِتُونَ لِلناسِ بِالْعَیْبِ; آنها کسانى هستند که اقدام به سخن چینى مى کنند و میان دوستان تفرقه، ایجاد مى نمایند و عیب بر مردم مى گذارند». مرحوم «طبرسى» در «مجمع البیان» این معنى را بعنوان اولین تفسیر براى آیه ذکر کرده و «فخر رازى» آن را هفتمین و آخرین تفسیر براى آیه ذکر مى کند و با توجه به مفهوم وسیعى که همزه و لمزه دارد و هر گونه غیبت و عیب جوئى را شامل مى شود سخن چینى نیز در مفهوم آیه درج است; خداوند به اینگونه اشخاص وعده مجازات «حُطَمَه» را داده است; همان آتش برافروخته الهى که از دلها سر مى زند و تمام وجود آدمى را فرا مى گیرد.
از این آیه استفاده مى شود که آتش قیامت ـ بر عکس ـ آتش دنیا نخست به درون مى زند و اعماق قلب را مى سوزاند سپس به برون و شاید بخاطر این باشد که رذائل اخلاقى و اعمال زشت ناشى از آن از درون انسان سرچشمه مى گیرد و بازتابش در اعمال بیرون است.
* * *
در دومین آیه روى سخن را به پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله) کرده مى فرماید: از آنها که بسیار سوگند یاد مى کنند و افراد پستى هستند و بسیار عیب جو و سخن چین مى باشند اطاعت مکن. (وَلاتُطِعَ کُلَّ حَلاّف مَهِیْن هَمّاز مَشّاء بِنَمِیم).
و به دنبال این صفات زشت صفات زشت دیگرى را در آیات بعد براى آنها