رُشْدِهِ; کسى که نزد مردم بر ضد دیگرى سعایت مى کند در مسیر صحیح نیست» (بعضى در تفسیر جمله «لغیر رشده» گفته اند یعنى «لَیْسَ بِوَلَدِ حَلال; چنین کسى حلال زداده نیست».{1}
عادت به دروغ گویى یکى دیگر از عوامل سخن چینى است. شخص دروغگو اصرار دارد که سخنى از این شخص به آن شخص برساند و میان آنها افساد کند هرچند سخنانى به دروغ باشد.
در حدیث مفصّلى از پیغمبر اکرم (صلى الله علیه وآله) درباره نشانه هاى صفات خوب و بد آمده است، مى خوانیم: «اَمّا عَلامَةُ الْکَذَّابِ فَاَرْبَعَةٌ...اِنْ قالَ لَمْ یَصْدُقْ وَ اِنْ قِیلَ لَهُ لَمْ یُصَدِّقْ وَ الَنمیمةُ وَ الْبُهْتُ; نشانه دروغگو چهار چیز است: هرگاه سخنى بگوید راست نمى گوید، و اگر سخنى به او بگویند تصدیق نمى کند، و سخن چینى و بهتان».{2}
یعنى هنگامى که صفت رذیله دروغگویى در درون جان انسان متمرکز شود این چهار عمل از او آشکار مى شود.
طرق درمان
براى مبارزه با این پدیده شوم اخلاقى و قطع ریشه هاى آن از درون جان آدمى قبل از هر چیز باید به سراغ انگیزه هاى آن رفت، به یقین تا عامل حسد و دنیاپرستى و نفاق و حالت آزاردهى و انتقام جویى که عوامل اصلى پدیده شوم نمیمه و سخن چینى مى باشد از میان نرود، این رذیله اخلاقى از وجود انسان برچیده نمى شود. ممکن است مدتى با اراده و تصمیم هاى قوى، محدود یا منفى گردد، ولى باز در مواقعى خود را نشان خواهد داد.
فراموش نکنیم که بسیارى از فضایل اخلاقى یا رذایل اخلاقى در یکدیگر تأثیر متقابل دارند هر کدام مى تواند سبب دیگرى و گاه مسبّب از آن گردد، و این در حالات و شرایط مختلف روى مى دهد.
از سوى دیگر دقت در پیامدها و آثار سوء نمّامى و سخن چینى و سعایت و