معارف بوک

منفى، یا «ستوده» و «نکوهیده» تقسیم کرد، و هرگاه خشم الهى را نیز بر آن بیفزاییم غضب بر سه گونه تقسیم خواهد شد:
1ـ غضب خداوند: در بسیارى از آیات قرآن سخن از غضب و سخط الهى به میان آمده است، مخصوصاً درباره بنى اسرائیل که در آیات زیادى اشاره به غضب الهى نسبت به آنها، بلکه غضب بعد از غضب آمده است تا آنجا که مغضوب علیهم از سوى جمعى از مفسران، در سوره حمد، به گنهکاران بنى اسرائیل که نه تنها در گذشته، بلکه در عصر و زمان ما نیز چهره تاریخ بشریت را سیاه کرده اند، تفسیر شده است.
بى شک غضب به معنى هیجان درونى توأم با انتقام جویى که آثار آن برافروخته شدن صورت و پرشدن رگ هاى گردن از خون است در مورد خداوند که بالاتر از جسم و جسمانیت و تغییر و دگرگونى است مفهومى ندارد، همان گونه که انتقام جویى به معنى فرو نشاندن سوز دل و به اصطلاح تشفى قلب با اذیت و آزار دشمن درباره ذات پاک الهى نیز نامفهوم است.
لذا مفسران غضب الهى را به معنى کیفر عادلانه او در مورد گنه کاران در دنیا و آخرت تفسیر کرده اند.
راغب در کتاب مفردات با صراحت مى گوید: هنگامى که غضب به عنوان یکى از اوصاف الهى ذکر شود مراد از آن فقط انتقام (و مجازات) است.
در احادیث اسلامى نیز به این معنى اشاره شده است، چنانکه در حدیثى از امام باقر (علیه السلام) مى خوانیم که در برابر این سؤال که غضب خداوند چیست؟ فرمود: «غَضَبَ اللّهُ تَعالى عِقابُهُ. یا عَمرو!{1} مَنْ ظَنَّ اَنَّ اللّهَ یُغَیِّرُهُ شَىْءٌ فَقَدْ کَفَرَ; منظور از غضب خداوند متعال، عقاب و کیفر او است. اى عمرو! کسى که گمان کند چیزى خداوند را دگرگون مى سازد (و تغییر حالت مى دهد) کافر شده است».{2}
در حدیث دیگرى از امام صادق (علیه السلام) آمده است که خشم خدا کیفر او است