معارف بوک

که مشمول نعمت او شده است این است که در مقام شکرگزارى و سپاس برآید، و با قلب و زبان و عمل از وى قدردانى کند، در روایت معروفى از امام على بن موسى الرضا (علیهما السلام) مى خوانیم: «مَنْ لَمْ یَشْکُرِالْمُنْعِمَ مِنَ الَْمخْلُوقینَ لَمْ یَشْکُرِ اللّهَ عَزّوجل; کسى که بخشنده نعمت را از میان مخلوقین شکرگزارى نکند، شکر خداوند متعال را بجا نیاورده است».{1}
جمله «من لم یشکر المخلوق لم یشکر الخالق» هر چند به این عبارت در متون روایات معصومین (علیه السلام) وارد نشده ولى محتوا و مضمون آن در روایت بالا و دیگر روایات دیده مى شود،و تاب دو تفسیر دارد، نخست این که ترک شکرگزارى مخلوق، یا ناسپاسى در برابر بخشندگان نعمت، دلیل بر روح ناسپاسى در وجود شخص است که به خاطر آن، ارزشى براى نعمت هاى مردم قایل نیست، بلکه گاه خود را طلبکار هم مى داند، چنین کسى به یقین در برابر خالق متعال نیز شکرگزارى نخواهد کرد، به خصوص این که نعمت هایى که مردم به یکدیگر مى دهند چون محدود است و گهگاه واقع مى شود، به چشم مى آید، برخلاف نعمت هاى الهى که تمام وجود ما را در تمام عمر احاطه کرده و به همین دلیل گاه از شدّت ظهور مخفى و پنهان مى شود.
دیگر این که تشکّر از مخلوق در واقع تشکّر از خدا است، چرا که مخلوق واسطه اى براى انتقال نعمت خدا به بندگان بیش نیست، بنابراین کسى که شکر مخلوق را بجا نیاورد در واقع شکر خدا را بجا نیاورده است.
به هر حال در روایات اسلامى بر این معنى تأکید شده که هم در برابر نعمتى که کسى به شما مى بخشد سپاس گزار باشید و هم به کسى که سپاس گزارى مى کند نعمت بیشترى بدهید. چنانکه در حدیثى از امام صادق (علیه السلام) آمده است که: در تورات این جمله نوشته شده: «اُشْکُرْ مَنْ اَنْعَمَ عَلَیْکَ وَ اَنْعِمْ عَلى مَنْ شَکَرَک; از کسى که به تو نعمتى مى بخشد تشکّر کن و به کسى که از تو تشکّر مى کند، نعمت بیشترى ببخش».{2}
خداوند در قرآن مجید نیز صریحاً دستور شکرگزارى نسبت به بندگان را صادر