معارف بوک

و آثار زیانبار دیگرى که با دقت در زندگى دروغگویان مى توان به آن پى برد.
اضافه بر این آثار که جنبه اجتماعى دارد، پیامدهاى سوء معنوى نیز بر دروغ مترتب مى شود که در روایات اسلامى به آن اشاره شده است. از جمله این که:
فرشتگان از انسان دور مى شوند همان گونه که قبلا در حدیثى از امام على بن موسى الرّضا (علیه السلام) خواندیم: «اِذا کَذِبَ الْعَبْدُ کِذْبَةً تَباعَدَ المَلَکُ مِنْهُ مَسیرَةَ میل مِنْ نَتِنِ ماجاءَبِهُ; هنگامى که انسان دروغى بگوید فرشته از او دور مى شود به اندازه یک میل به خاطر بوى بدى که از عمل او برمى خیزد».{1}
دیگر این که دروغ انسان را از نماز شب محروم مى سازد، در حدیثى از امام صادق (علیه السلام) مى خوانیم «اِنَّ الرَّجُلَ لَیَکْذِبُ الْکِذْبَةَ فَیُحرَمُ بِها صَلاةَ الْلَیْلِ، فَاِذا حُرِمَ صَلاةُ اللَیْلِ حُرِمَ بِها الرِّزْقُ; گاه انسان دروغى مى گوید و از نماز شب محروم مى شود، و هنگامى که از نماز شب محروم مى شود از روزى (وسیع) محروم مى گردد».{2}
دیگر این که دروغ گفتن باعث عدم قبولى بعضى از عبادات مى شود همان گونه که درباره روزه داران آمده است در حدیثى از امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم که فرمود: «فَاِذا صُمْتُمْ فَاحْفَظُوا اَلْسِنَتَکُمْ عَنِ الْکِذْبِ وَ غَضُّوا اَبْصارَکُمْ; هنگامى که روزه مى گیرید زبان را از دروغ حفظ کنید، و چشمان خود را (از نگاه گناه آلود) فرو گیرید».{3}
این حدیث دلیل بر آن است که این گونه اعمال از ارزش روزه مى کاهد.
دیگر این که دروغ گفتن گاه سبب مى شود که برکات الهى از انسان قطع گردد، چنان که در حدیثى از امام على بن موسى الرضا (علیه السلام) مى خوانیم: «اِذا کَذِبَ الْوُلاةُ حُبِسَ الْمَطَرُ; هنگامى که زمامداران دروغ بگویند باران قطع مى شود».{4}
بعضى آثار براى دروغ در روایات آمده که هم ممکن است جنبه معنوى داشته باشد هم جنبه اجتماعى و ظاهرى، از جمله از روایات متعددى استفاده مى شود که دروغ از روزى انسان مى کاهد و سبب فقر و تنگدستى مى شود.