معارف بوک

سیطره یافتند و اموال بیت المال به ملک خصوصى آن ها درآمد و فریاد محرومان به آسمان بلند شد. بعد از او خورشید فروزان عدالت از پشت ابرهاى تیره نمایان گشت و حکومت اسلامى به شکل حکومت عصر پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله) درآمد.
درباره این که جمله هاى سه گانه اوّل، عطف تفسیرى است و یک مطلب را (طلوع خورشید ولایت حق) با چند تعبیر بیان مى کند یا هر یک اشاره به نکته اى است، در میان مفسّران نهج البلاغه گفت وگوست؛ ولى حق این است که هر یک معناى خاصّ خود را دارد؛ زیرا خورشید به هنگام طلوع، سه مرحله را مى پیماید : نخست، بیرون آمدن از پشت افق، سپس گسترده شدن شعاع آن بر پهنه، زمین و سرانجام بالا آمدن و در وسط آسمان قرار گرفتن و آشکار شدن براى همگان.
این جمله هاى سه گانه هر یک اشاره به یکى از این مراحل سه گانه دارد؛ یعنى خورشید ولایت طلوع کرد و شعاع خود را بر صفحه زمین گسترانید و سپس بالا آمد و در دل آسمان جاى گرفت.
و در ادامه مى افزاید: «و خداوند گروهى را به گروه دیگر مبدّل ساخت و روزگار دیگرى را به جاى روزگار موجود نشاند و ما از پیش در انتظار دگرگونى ها بودیم؛ همچون کسى که در خشکسالى در انتظار باران باشد»؛ (وَ آسْتَبْدَلَ آللهُ بِقَوْمٍ قَوْمآ، وَ بِیَوْمٍ یَوْمآ؛ وَ آنْتَظَرْنَا آلْغِیَرَ آنْتِظَارَ آلْمُجْدِبِ آلْمَطَرَ).
این تعبیرات به خوبى نشان مى دهد که حوادث مربوط به عثمان، غیر منتظره نبود؛ زیرا هر شخص هوشیارى پیش بینى مى کرد که این حکومت فامیلى که همه مقدّرات یک کشور پهناور را به دست اقوام و بستگان خود سپرده است پایدار نخواهد ماند، و نطفه یک شورش و قیام عمومى را در دل خود پرورش مى دهد. این یک سنّت الهى در تمام طول تاریخ است.
آن ها که بر این سخن ایراد گرفته اند که آیا على (علیه السلام) انتظار قتل عثمان را مى کشید؟ از نکته مذکور غفلت کرده اند که این گونه حوادث براى هیچ هوشیارى دور از انتظار نیست و به تعبیر دیگر، نتیجه طبیعى اعمال خود آن ها بود.