صفحه ٤١١

را به وسیله آن اعلام کند؟! همچنین تشنگى، گرسنگى، بیمارى، گرما، سرما و نیاز به خواب و استراحت را؟!!
و جالب این که نوزادهاى پرندگان و چهارپایان و انواع حیوانات دیگر هر یک به طریق شگفت انگیزى به سوى نیازهایشان جلب و جذب مى شوند!
سرانجام در پایان خطبه در یک نتیجه گیرى مى فرماید: «هیهات! آن کس که از وصف موجوداتى که داراى شکل و اندام و اعضاى پیکرند ناتوان است، از وصف خالق خویش ناتوان تر مى باشد و از شناخت او از طریق صفات مخلوقات دورتر است»؛ (هَیْهَاتَ(1)، إِنَّ مَنْ یَعْجِزُ عَنْ صِفَاتِ ذِی آلْهَیْئَةِ وَ اَلْأَدَوَاتِ فَهُوَ عَنْ صِفَاتِ خَالِقِهِ أَعْجَزُ، وَ مِنْ تَنَاوُلِهِ بِحُدُودِ آلْمَخْلُوقِینَ أَبْعَدُ!).
آرى، به راستى نمى توان شگفتى هاى جهان آفرینش را شمارش کرد و به عمق اسرار آن راه یافت. جایى که ما از درک آنچه مربوط به مخلوقات محدود خداوند است ناتوانیم چگونه مى توانیم به کنه ذات و صفات خدا که در هر جهت نامحدود است راه یابیم؟
ساختمان پیچیده اعصاب، قلب و عروق و ساختمان سلول ها و ژن ها و غرایز مختلفى که آفریدگار در وجود ما به ودیعت نهاده، مسائلى است که هزاران دانشمند در طول قرن ها درباره آن مطالعه کرده و در عین حال معترف اند که هنوز اسرار ناشناخته در وجود انسان فراوان است تا آن جا که آن دانشمند معروف فرانسوى نام کتاب خود را «انسان، موجود ناشناخته» نهاده است.

نکته
دوران عجیب جنین

آنچه در این بخش از خطبه درباره اسرار عجیب آفرینش انسان در دوران