معارف بوک

2. ایراد عمده کار شورشیان
بى شک، شورشى که بر ضدّ عثمان به پا شد، بسیار ریشه دار بود؛ زیرا طرفداران عثمان و بستگان و یاران او ـ که در میان مردم مدینه کم نبودند ـ نتوانستند در برابر آن بایستند و گروه مهاجران و انصار، غالبآ تماشاچى این صحنه بودند. دلیل آن هم روشن است؛ زیرا کمتر کسى بود که از حکومت عثمان، دل خوشى داشته باشد؛ جز همان گروه خویشاوندان و اطرافیان او که بر مقامات و بیت المال چنگ انداخته بودند و به یغما مى بردند.
هر محقّق بى طرفى کارهاى دوران خلافت عثمان را غیر قابل توجیه مى داند؛ به همین دلیل، شایسته بود قبل از آنى که شورشى از قشرهاى پایین برخیزد، بزرگان صحابه از مهاجرین و انصار، او را محاکمه مى کردند تا کار به دست توده مردم نیفتد.
بنابراین، ایراد عمده کار شورشیان این است که خارج از محور قوانین قضایى اسلام، به طور خودسرانه عمل کردند و همان گونه که گفتیم مى بایست محاکمه به دست بزرگان صحابه انجام مى شد و اگر امیرمؤمنان على (علیه السلام) در خطبه یادشده مى فرماید: «اگر اوضاع آرام شود، من متخلّفان را کیفر خواهم داد» به دلیل همین موضوع است؛ همان گونه که آن حضرت در مدّت محاصره عثمان، براى خاموش کردن این آتش، تلاش و کوشش فراوانى کرد و فرزندانش حسن و حسین (علیهما السلام) را براى این کار فرستاد.
بنابراین، جوابى که حضرت در این خطبه بیان فرموده، حساب شده و هماهنگ با قوانین قضایى اسلام است.