معارف بوک

شرح و تفسیر
توجهى دیگر به مبدأ و معاد
امام (علیه السلام) خطبه را با حمد خداوند اما با تعبیرات تازه اى آغاز مى کند و مى فرماید: «حمد و ستایش، مخصوص خداوندى است که حمد را کلید ذکر و یاد خود و سبب فزونى فضل و رحمتش و دلیل بر نعمت ها و عظمتش قرار داده است»؛ (آلْحَمْدُ(1) لِلّهِ الَّذِی جَعَلَ آلْحَمْدَ مِفْتَاحآ لِذِکْرِهِ، وَ سَبَبآ لِلْمَزِیدِ مِنْ فَضْلِهِ، وَ دَلِیلا عَلَى آلائِهِ وَ عَظَمَتِهِ).
در این که منظور از «ذکر» در این جا چیست؟ گاه گفته شده: قرآن مجید است که در بعضى از آیات قرآن از آن به ذکر تعبیر شده؛ چرا که سوره حمد سرآغاز آن است (بنابر این که سوره حمد، نخستین سوره اى باشد که بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نازل شده یا قرآن به صورت کنونى در زمان پیامبر (صلی الله علیه و آله) به دستور حضرتش گردآورى شده و سوره حمد سرآغاز آن باشد(2)).
و یا این که اشاره به چندین سوره از قرآن است که با حمد خدا آغاز مى شوند (سوره هاى حمد، انعام، کهف، سبأ و فاطر).
یا این که ذکر، اشاره به هرگونه یاد خداست؛ در احادیث اسلامى از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) وارد شده که «کُلُّ کَلامٍ لا یُبْدَأُ فِیهِ بِحَمْدِاللهِ فَهُوَ أَجْذَمُ؛ هر سخنى که با حمد خدا شروع نشود بریده است».(3)