صفحه ٣٢٦

داشته باشد؛ در نتیجه آن را از جان خود بیرون راند و از قلب خود دور ساخت و از دیدگانش پنهان کرد (آرى!) چنین است آن کسى که چیزى را مبغوض مى دارد و نگاه کردن به آن و یادآورى آن را نیز مبغوض مى شمرد.

شرح و تفسیر
زندگى زاهدانه پیامبر (صلی الله علیه و آله)
در بخش گذشته این خطبه، امام (علیه السلام) به طور کلّى از مقام زهد پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و اقتدا و تأسّى به او سخن مى گفت؛ ولى در این بخش، مصداق هایى از آن را بیان مى فرماید و زهد و تواضع پیامبر (صلی الله علیه و آله) را در خلال اعمال روزانه اش نشان مى دهد و به هفت موضوع اشاره مى کند که نشانى آشکار از زهد و فروتنى آن پیشواى بزرگ است؛ مى فرماید: «پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) روى زمین (بدون فرش) مى نشست و غذا مى خورد و با تواضع، همچون بردگان مى نشست، با دست خود پارگى کفش خویش را مى دوخت و با دست خود لباسش را وصله مى زد. بر مرکب برهنه سوار مى شد و (حتّى) کسى را پشت سر خود سوار مى کرد.(1) پرده اى بر در اتاق خود دید که در آن تصویرهایى بود. همسرش را صدا زد و فرمود:
آن را از نظرم پنهان کن که هر زمان چشمم به آن مى افتد به یاد دنیا و زر و زیور آن مى افتم»؛ (وَ لَقَدْ کَانَ (صلی الله علیه و آله) یَأْکُلُ عَلَى اَلْأَرْضِ، وَ یَجْلِسُ جِلْسَةَ آلْعَبْدِ،

1- از مطالعه تاریخ چنین استفاده مى شود که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) این کار را بارها تکرار فرمود، گاه اسامه را پشت سر خود مى نشاند؛ گاه فضل بن عباس و گاه افراد دیگرى از دوستانش را؛ تا آن جا که بعضى از مورّخان، عدد آن ها را تا 33 نفر شماره کرده اند. (شرح بهج الصباغة (شوشترى)، ج 2، ص 437) و از نکات جالب این که درحدیثى آمده است: هنگامى که پیامبر (صلی الله علیه و آله) از سفر باز مى گشت، کودکان مدینه به استقبالش مى شتافتند.پیامبر (صلی الله علیه و آله) دستور مى داد آن ها را بلند کنند. بعضى را پشت سر و بعضى را پیش روى خود سوار مى کرد و به اصحاب و یارانش نیز سفارش مى کرد که آن ها را سوار کنند و بعد از آن، کودکان افتخار مى کردند که بر مرکب پیامبر (صلی الله علیه و آله) سوار شدند. (محجة البیضاء، ج 3، ص 366)