صفحه ٤٠٠

به همین دلیل، در آخرین جمله و پایان این بخش مى فرماید: «(چرا که) حدّ و اندازه مخصوص آفریده هاى اوست و مربوط به غیر او»؛ (فَالْحَدُّ لِخَلْقِهِ مَضْرُوبٌ، وَ إِلَى غَیْرِهِ مَنْسُوبٌ).
این جمله عصاره تمام بحث هاى گذشته است که هر گونه محدودیت به مخلوقات بازمى گردد و دامان ممکنات را مى گیرد؛ ولى ذات او واجب الوجود است و از هیچ نظر، حدّ و مرز و پایانى ندارد.

نکته
خدا یک حقیقت نامتناهى است

نخستین و مهم ترین مطلبى که در باب «صفات خدا» باید اثبات شود تا هم مفهوم توحید مشخص شود و هم صفات دیگر او همچون علم و قدرت و مانند آن، نامتناهى بودن ذات پاک اوست؛ چرا که اگر این مطلب به خوبى اثبات و درک شود راه براى شناخت و درک همه صفات جمال و جلال او (صفات ثبوتیّه و سلبیّه) هموار مى گردد.
براى اثبات این معنا که او یک وجود بى انتهاست باید امور زیر مورد توجّه قرار گیرد:
1. محدودیت وجود یعنى آلوده بودن به «عدم»؛ زیرا اگر پاى عدم در میان نباشد، محدودیت مفهومى نخواهد داشت. مى گوییم: عمر فلان کس محدود است؛ یعنى عمر او سرانجام به عدم منتهى مى گردد و به نیستى آلوده است؛ همچنین درباره محدودیت قدرت و علم و مانند آن.
2. «وجود»، ضدّ «عدم» است و اگر چیزى ذاتآ مقتضى وجود باشد نمى تواند مقتضى عدم گردد.
3. در برهان علت و معلول، این مطلب ثابت شده که سلسله زنجیرمانند علت