معارف بوک

شرح و تفسیر
دلیل اصلى عقب ماندگى
امام (علیه السلام) در این بخش از خطبه ـ که بخش پایانى آن است ـ بعد از بیان سرنوشت شوم و مرگبار بنى امیّه به بیان سرنوشت گروهى از پیروان حق مى پردازد که در حمایت حق سستى کردند و به علت همین سستى، دشمنان سال ها بر آن ها مسلّط شدند و سرنوشتى همچون بنى اسرائیل در سرزمین «تیه» پیدا کردند؛ مى فرماید: «اى مردم! اگر دست از حمایت یکدیگر، در یارى حق برنمى داشتید و در تضعیف باطل سستى نمى کردید، هیچ گاه کسانى که در حدّ شما نیستند در نابودى شما طمع نمى کردند و آن ها که بر شما مسلّط گشتند، مسلّط نمى شدند»؛ (أَیُّهَا النَّاسُ، لَوْ لَمْ تَتَخَاذَلُوا عَنْ نَصْرِ آلْحَقِّ، وَ لَمْ تَهِنُوا عَنْ تَوْهِینِ آلْبَاطِلِ، لَمْ یَطْمَعْ فِیکُمْ مَنْ لَیْسَ مِثْلَکُمْ، وَ لَمْ یَقْوَ مَنْ قَوِیَ عَلَیْکُمْ).
این سخن، اشاره به سلطه معاویه و یارانش بر اصحاب امام (علیه السلام) در زمان آن حضرت (به صورت محدود) و بعد از آن حضرت (به صورت نامحدود) است.
آنچه امام (علیه السلام) در این عبارت بیان کرده، مخصوص آن عصر و زمان نیست؛ بلکه یک اصل کلى براى همه اعصار و قرون است که پیشرفت و قدرت باطل به سبب سستى و اختلاف طرفداران حق است؛ و گرنه با پایگاه محکمى که دارند قطعآ بر طرفداران باطل پیروز خواهند شد.
سپس امام (علیه السلام) در ادامه این سخن، این گروه را به بنى اسرائیل تشبیه مى کند که بر اثر دورى از حق در «تیه» (بخشى از صحراى سینا) سرگردان شدند؛ مى فرماید: «ولى شما همچون بنى اسرائیل (به سبب ترک یارى حق) در حیرت و سرگردانى فرو رفتید. به جانم سوگند! سرگردانى شما بعد از من چند برابر خواهد شد؛ چرا که حق را پشت سر انداختید و از نزدیک ترین افراد (به پیامبر (صلی الله علیه و آله) که اشاره به خود آن حضرت است) بریده و به دورترین افراد (بنى امیّه) پیوستید!»؛ (لکِنَّکُمْ