معارف بوک

و زنجیرهاى ظلم و اسارت اشاره مى کند، مى فرماید: «و شما را از بند ذلّت و حلقه هاى زنجیر ستم آزاد کردم»؛ (وَ أَعْتَقْتُکُمْ مِنْ رِبَقِ(1) الذُّلِّ، وَ حَلَقِ(2) الضَّیْمِ(3)).
چرا که در دوران حکومت عثمان و سیطره بنى امیّه و بنى مروان بر حکومت اسلامى، دامنه ظلم و ستم در همه جا گسترده بود و کسى جز آن گروهِ خودکامه، ارزش و نفوذى در جامعه نداشت؛ امیرمؤمنان على (علیه السلام) آن ها را از این حکومتِ خودکامه فامیلى و قبیلگى که به دست افرادى شرور همچون بنى مروان و بنى امیّه اداره مى شد، رهایى بخشید.
و در پایان این سخن به نکته لطیفى اشاره مى فرماید، که این خدمات خالصانه به دلیل حق شناسى و قدردانى شایسته شما در برابر من نیست، بلکه «همه این ها به منظور سپاس فراوان من در برابر نیکى اندکى ازسوى شما و چشم پوشى از بدى هاى فراوانى بود که درباره من انجام دادید؛ بدى هاى آشکارى که چشم، آن را مى دید و بدن، آن را لمس مى کرد»؛ (شُکْرآ مِنِّی لِلْبِرِّ آلْقَلِیلِ وَ إِطْرَاقآ(4) عَمَّا أَدْرَکَهُ آلْبَصَرُ، وَ شَهِدَهُ آلْبَدَنُ، مِنَ آلْمُنْکَرِ آلْکَثِیرِ).
در حقیقت، منظور امام (علیه السلام) این است که شما خدمتى به من نکردید تا خدمات من براى شکرگزارى باشد؛ بلکه مشکلات و دردسرهایى که براى من آفریدید بسیار زیاد است؛ اگر من خدمتى به شما کردم براى خدا و اداى وظیفه الهى بوده است.
مطابق این تفسیر، «آلْمُنْکَرِ آلْکَثِیرِ» در این عبارت، اشاره به نافرمانى ها