صفحه ٧٨

گمراهى آن ها چنان تاریک و ظلمانى بود که به جنایات خود، افتخار مى کردند، کشتن و زنده به گور کردن فرزندان، نشانه غیرت، و غارتگرى دلیل شجاعت شمرده مى شد.
جهل و خرافات آن چنان بر جامعه آن ها سایه افکنده بود که خدایانشان را با دست خود مى ساختند؛ گاه از سنگ و چوب و گاه از موادّ غذایى و سپس در زمان قحطى آن را مى خوردند.
قساوت و سنگدلى آن چنان بود که کینه ها را از نسلى به نسلى منتقل مى ساختند و خون ریزى و آدم کشى براى آن ها یک امر ساده بود، و هم چنین مفاسد دیگر.
در این زمان مى توان به عظمت خدمات پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و اهمیّت رسالت او در آن محیط تاریک و ظلمانى پى برد، که در مدت کوتاهى از آن قوم وحشى و خرافى و جاهل، قومى متمدّن و عالم و آگاه ساخت.