صفحه ٥٥٢

حکومتى برخلاف حکومت اسلامى امیرمؤمنان (علیه السلام) انتخاب کرده و به سوى آن حرکت کرده اند.
هدف امام (علیه السلام) از ایراد این خطبه، آماده ساختن مردم براى مقابله با این یاغیان بود.
در آغاز، مردم را به تمسّک به قرآن فرامى خواند و مى فرماید: «خداوند، پیامبرى راهنما با کتابى گویا و دستورى استوار (براى هدایت مردم) برانگیخت و (این کتاب به گونه اى است که) جز افراد گمراه از آن روى گردان نمى شوند»؛ (إِنَّ آللهَ بَعَثَ رَسُولا هَادِیآ بِکِتَابٍ نَاطِقٍ وَ أَمْرٍ قَائِمٍ، لا یَهْلِکُ عَنْهُ إِلاَّ هَالِکٌ(1)).
سپس هشدار مى دهد که «بدعت هایى که به رنگ حق درآمده گمراه کننده است؛ مگر این که خداوند حفظ کند»؛ (وَ إِنَّ آلْمُبْتَدَعَاتِ(2) آلْمُشَبَّهَاتِ(3) هُنَّ آلْمُهْلِکَاتُ إِلاَّ مَا حَفِظَ آللهُ مِنْهَا).
اشاره به این که بعد از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فتنه جویان سعى دارند اهداف ضد اسلامى خود را به لباس اسلام درآورند؛ مثلا پیمان شکنى را در لباس خونخواهى عثمان نشان دهند. مردم باید به هوش باشند و فریب ظواهر دروغین را نخورند و خود را به خدا بسپارند.
و در ادامه آن ها را به اطاعت از حکومت الهى خود دعوت کرده، مى فرماید: «(بدانید) پیروى از حکومت الهى، حافظ امور شماست؛ بنابراین زمام اطاعت

1- «هالک» از ریشه «هلاک» در اصل به معناى مرگ و نابودى و فناست؛ ولى گاهى نیز به معناى هلاکت معنوى که گمراهى و شقاوت و بدبختى است به کار مى رود و مقصود در جمله مزبور، همین هلاکت معنوى است؛ بنابراین جمله «لا یهلک عنه الا هالک» به این معناست که تنها کسانى گمراه مى شوند که براى پذیرش آن آمادگى دارند.
2- «مبتدعات» از ریشه «بدع» بر وزن «بدر» به معناى به وجود آوردن چیزى بدون سابقه است و در اصطلاح شریعت به کارهایى که برخلاف کتاب و سنّت است گفته مى شود؛ بنابراین «مبتدعات» به معناى کارها و روش هایى است که آن را برخلاف کتاب و سنّت پدید آورده اند.
3- «مشبّهات» در این جا اشاره به بدعت هایى است که رنگ دین دارد و موجب گمراهى مى شود.