صفحه ٤٥٣

مى دوند و سپس از زمین برمى خیزند و در ارتفاع پایین حرکت مى کنند و برخاستن آن ها درست شبیه پرواز هواپیماهاست؛ بعضى دیگر به محض این که اراده کنند، یک مرتبه از زمین کنده مى شوند و به پرواز درمى آیند؛ با قدرت پاها خود را به هوا مى پرانند، سپس از بال ها استفاده مى کنند (مانند حرکت بالگردها)؛ بعضى ساعت ها و یا هفته ها در آسمان ها به راحتى حرکت مى کنند، بى آن که احساس خستگى و ناتوانى کنند؛ مانند پرندگان مهاجر که گاه نیمى از کره زمین را سیر مى کنند و هفته ها در آسمان اند و مواد غذایى را قبل از پرواز، به صورت چربى در بدن خود ذخیره مى کنند. جالب این که بعضى پرندگان که بال هاى پهن و گسترده و جثّه هاى سبک دارند، هنگامى که اوج گرفتند نیازى به بال زدن ندارند و بال هاى گسترده شان، آن ها را بر بلنداى جوّ حفظ مى کند و تنها شهپرهایى که در دم آن ها قرار دارد سبب حرکت یا تغییر مسیر آن ها مى شود! اما بعضى دیگر که بال هاى کوتاه تر و جثّه هاى سنگین ترى دارند باید همواره بال هاى خود را به طرف بالا و پایین حرکت دهند تا بتوانند پرواز کنند. هر قدر انسان در این تنوّع فکر مى کند به عظمت آفریدگار و علم و قدرت بى پایانش بیشتر پى مى برد!!
در مرحله چهارم، امام (علیه السلام) به تنوع رنگ هاى گوناگون پرندگان که آن هم از عجایب آفرینش است اشاره کرده، مى فرماید: «خداوند با قدرت دقیق و آفرینش لطیف خویش، پرندگان را به رنگ هاى گوناگونى رنگ آمیزى کرد: بعضى تنها یک رنگ دارند بى آن که رنگ دیگرى با آن مخلوط باشد و بعضى از آن ها تمام بدنشان یک رنگ دارد؛ جز طوقى که به رنگ دیگر به دور گردنشان است»؛ (وَ نَسَقَهَا(1) عَلَى آخْتِلافِهَا فِی الْأَصَابِيغِ(2) بِلَطِیفِ قُدْرَتِهِ، وَ دَقِیقِ صَنْعَتِهِ. فَمِنْهَا