صفحه ٦٠٣

در این عبارت به ارکان اصلى حیات و زندگى انسان و حیوانات اشاره شده است که از همه مهم تر، هوا، یا به تعبیر دیگر اکسیژن هواست که اگر چند دقیقه به انسان نرسد مرگ به سراغ او خواهد آمد؛ ولى خداوند متعال آن را چنان فراوان آفریده و همه جا را از آن پر کرده که بدون کمترین زحمت، در همه جا به طور یکسان در اختیار فقیر و غنى، کوچک و بزرگ، پیر و جوان و توانا و ناتوان قرار دارد.
آن گاه در یک اشاره اجمالى، تمام آنچه را که براى زندگى انسان و حیوانات لازم است، در عبارت کوتاهى بیان فرموده و تحت عنوان «مَرَافِق» (نیازمندى ها) به همه آن ها اشاره مى کند.
در این که منظور از «جوّ» در این جا چیست که خداوند میان آن و زمین فاصله افکنده؟ بعضى گفته اند: «منظور فضاست» ولى از آن جا که فضا، در واقع جسم یا مادّه نیست تعبیر به ایجاد فاصله بین آن و زمین، مناسب به نظر نمى رسد.
ممکن است که منظور از «جوّ»، طبقات مافوق هوا باشد، مانند لایه «اُزُن» که اگر فاصله آن با زمین کم بود و قشر هوا نازک مى شد، جوابگوى نیازهاى تنفّسى انسان نبود. به علاوه سایر شرایط زندگى انسان و تمام جانداران در زمین به هم مى خورد.

نکته
اسرار آفرینش کوه ها!

خداوند حکیم به مقتضاى علم و قدرتش تمام وسایل زندگى انسان را پیش از آفرینش او بر صفحه زمین فراهم کرده، که به قسمتى از آن، در خطبه مورد بحث اشاره شده است؛ از جمله آرامش زمین که اگر پیوسته در حالت لرزش بود زندگى بشر بر روى آن امکان نداشت و دیگر، پیدایش هواست به گونه اى که این مادّه حیاتى به صورت گسترده، در سفر و حضر، در خانه و بیرون از خانه و در خواب و بیدارى، همراه و همدم او باشد.