معارف بوک

شرح و تفسیر
راز و رمز آفرینش
امام (علیه السلام) در این بخش از خطبه، به چگونگى آفرینش موجودات مى پردازد و مى فرماید: «او کسى است که موجودات مختلف را بدون نیاز به تفکّر و اندیشه اى که به دست آورده باشد، و بدون غریزه اى که در درون، نهان کند، و بى نیاز از تجربه حوادث زمان هاى گذشته، و بدون کمک شریک و همتایى که او را در آفرینش موجودات شگفت انگیز یارى دهد، آفرید»؛ (الْمُنْشِىءُ أَصْنَافَ الْأَشْيَاءِ بِلا رَوِیَّةِ فِکْرٍ آلَ إلَیْهَا، وَ لا قَرِیحةِ(1) غَرِیزَةٍ أَضْمَرَ عَلَیهَا، و لا تَجْرِبَةٍ أفادَهَا مِنْ حَوَادِثِ الدُّهُورِ، وَ لا شَرِیکٍ أَعَانَهُ عَلَى ابْتِدَاعِ عَجَائِبِ الْأُمُورِ).
در واقع، مبدأ علم و دانش و آگاهى درباره حقایق، براى ما انسان ها، یکى از این چهار چیز است: یا تفکّر و اندیشه است، یا الهام هاى درونى است که غریزه نامیده مى شود، یا تجربه اى است که از تکرار کارى براى انسان حاصل مى شود و یا کمکى است از سوى هم فکر و همتایى از برون، که با آگاهى هاى خود، انسان را یارى مى دهد و براى انجام کار بدیعى کمک مى کند.
از آن جا که خداوندِ عالَم، بر همه چیز آگاه، و همه حقایق نزد او حاضر است و چیزى از دایره علم بى پایان او خارج نیست، در آفرینش خود هیچ گاه نیازى به این امور چهارگانه ندارد. فکر و اندیشه براى کسى سودمند است که معلوماتى دارد و مجهولاتى؛ و مى خواهد از معلومات به مجهولات پى برد و الهام غریزى، از آنِ کسانى است که حقیقتى از نظر آن ها پنهان است و به یارى این الهام، آشکار مى شود.