این تعبیر از یک سو نشان مى دهد که عدد فرشتگان الهى تا چه حد زیاد و گسترده است، به گونه اى که تمام آسمانها را پر کرده اند؛ اعم از فرشتگانى که مأموریّت هایى در اداره عالم بر عهده آن ها گذاشته شده، و فرشتگانى که کارشان پیوسته عبادت و بندگى خداست.
از سوى دیگر هر دو گروه به دلیل طول اطاعت پروردگار روزبه روز بر علم و معرفتشان افزوده مى شود و با عظمت پروردگار آشناتر مى شوند.
و این درس دیگرى است براى انسان ها که بدانند تقوا و اطاعت، سبب فزونى علم و معرفت، و آشنایى بیشتر با صفات جمال و جلال پروردگار است و در واقع این دو، در هم تأثیر متقابل دارند؛ معرفت بیشتر، سبب طاعتِ فزون تر مى گردد و طاعت بیشتر، سبب علم و عرفان عمیق تر مى شود!
در حدیثى از امام صادق (علیه السلام) مى خوانیم که شخصى از آن حضرت پرسید: فرشتگان بیشترند یا انسان ها؟ امام (علیه السلام) در جواب فرمود: «وَ الَّذِی نَفْسی بِیَدِهِ! لَعَدَدُ مَلائِکَةِ اللهِ فِی السَّمَواتِ أکْثَرُ مِنْ عَدَدِ التُّرابِ فِی الْأَرْض؛ وَ مَا فِی السَّمَاءِ مَوْضِعِ قَدَمٍ إلاَّ وَ فِیهَا مَلَکٌ یُسَبِّحُهُ وَ یُقَدِّسُهُ؛ قسم به کسى که جانم در دست اوست! عدد فرشتگان خدا در آسمانها، بیشتر است از عدد ذرّات خاک در زمین و در تمام آسمانها به اندازه جاى پایى نیست مگر این که در آن جا فرشته اى تسبیح و تقدیس خدا مى گوید».(1)
نکته
باز هم انسان ها و فرشتگان
در این خطبه، امام (علیه السلام) صفات فرشتگان را به صورت بسیار گسترده بیان فرموده است؛ به یقین هدف مهمى را در این بیان تعقیب مى کند، چرا که تمام