صفحه ٥٨٢

کنند، و طمع ها آن ها را اسیر چنگال خود نساخته تا سرعت سعى (در امور دنیا) را بر کوشش خود (در کار آخرت و طاعت پروردگار) مقدّم دارند. آن ها اعمال گذشته خود را بزرگ نشمرده اند که اگر بزرگ مى شمردند امیدوارى (بیش از حدّ)، خوفشان را از بین مى برد، آن ها درباره پروردگارشان هرگز براثر وسوسه هاى شیاطین گرفتار اختلاف نشده اند، و برخوردهاى بد، آنان را از هم جدا نکرده و حسادت هاى درونى، آنان را از هم دور نساخته است؛ عوامل شک و تردید، آن ها را پراکنده نکرده، و افکار متفرقه، جمع آن ها را از هم جدا نساخته است. آن ها همیشه پایبند به ایمانى هستند که هرگز طوق آن را به سبب شک و تردید، و عدول از حق، و سستى و خستگى، از گردن خویش برنمى دارند، در تمام آسمان ها به اندازه جاى پوست حیوانى نتوان یافت که فرشته اى در آن جا به سجده نیفتاده باشد، یا ملکى تلاشگر و سریع و چابک مشغول به کار نباشد، فرشتگانى که طاعت فراوان و پیوسته آن ها، بر یقین و معرفتشان درباره پروردگار مى افزاید و عزت خداوند را در قلب هایشان زیاد مى کند!

شرح و تفسیر
صفات والاى دیگرى از فرشتگان

در این بخش از خطبه، امام (علیه السلام) به سراغ اوصاف دیگرى از فرشتگان مى رود و گویى به آدمیان توصیه مى کند که اگر مى خواهید به شکل فرشتگان درآیید و راه قُرب الى الله را ادامه دهید باید این اوصاف را براى خود فراهم سازید. نخست به مقام توحید افعالى آن ها و توجّه خاصّ آنان به خداوند یکتا و صرف نظر کردن از غیر او اشاره کرده، مى فرماید:
«آن ها (فرشتگان)، عشق به خداوندى را که صاحب عرش است، ذخیره روز بى نوایى خود قرار داده، و در آن هنگام که دیگران به مخلوقات مى اندیشند آن ها