(با امدادهاى الهى) در اختیارش قرار گرفته، سیراب گشته و یک باره آن را سرکشیده است و راه هموار و مستقیمى را (که خدا به او نشان داده) پیموده است. جامه شهوات را از تن برون کرده و از تمام همّوغم ها ـ جز یک اندوه ـ خود را تهى ساخته و تنها به آن مى اندیشد (همّ و غم او، تنها وصال محبوب و قرب پروردگار است).
این زهد و اخلاص، او را از نابینایى ها رهایى بخشیده و از زمره هوى پرستان خارج ساخته است؛ (بدین سبب) کلید درهاى هدایت و قفل درهاى ضلالت گردیده است. راه هدایت را با بصیرت دریافته و در آن گام نهاده و نشانه هاى این راه را به خوبى شناخته و از امواج متلاطم شهوات، گذشته است. از میان دستگیره هاى هدایت، به مطمئن ترین آن ها چنگ زده و از رشته ها(ى نجات) به محکم ترین آن ها متمسّک شده است؛ به همین دلیل، در مقام یقین به آن جا رسیده که (حقایق را) همانند نور آفتاب مى بیند.
شرح و تفسیر
محبوب ترین بندگان خدا
امام (علیه السلام) در آغاز این خطبه ـ همان گونه که در گذشته نیز اشاره شد ـ صفات اولیاءاللّه و پرهیزکاران و سالکان الى اللّه را به عالى ترین وجه توصیف کرده است؛ به گونه اى که ابن ابى الحدید در شرح نهج البلاغه خود مى گوید: «اصحاب طریقت و حقیقت، علم و دانش را از این خطبه امام (علیه السلام) گرفته اند که حال عارف کامل را در آن بیان فرموده است».(1)
بعضى معتقدند که امام (علیه السلام) در واقع خود را در این بخش از خطبه معرّفى فرموده؛ چرا که این صفات والا، جز در امثال او پیدا نمى شود. ولى بهتر است گفته