معارف بوک

شود که بیان امام (علیه السلام) شرح حال و تبیین صفات کلّى از عارفان کامل و رهروان راستین راه حقّ است، که او و همسرش و فرزندان معصومش (علیهم السلام)، بعد از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بارزترین مصداق آن هستند.
به راستى دقّت در این بخش از خطبه، نشان مى دهد که امام (علیه السلام) هیچ نکته مهمّى را در تبیین حال این انسان هاى کامل، فروگذار نفرموده است و جالب این که حدود «چهل صفت» از صفات آن ها را در این بیان فشرده، ذکر فرموده است.
نخست، روى سخن را به همه رهروان این راه کرده، مى فرماید: «اى بندگان خدا! از محبوب ترین بندگان نزد خداوند کسى است که خدا او را در راه پیروزى بر (هوس هاى سرکش) نفسش یارى کرده است»؛ (عِبَادَاللَّهِ! إِنَّ مِنْ أَحَبِّ عِبَادِ اللّهِ إِلَیْهِ عَبْدآ أَعَانَهُ اللّهُ عَلَى نَفْسِهِ).
این جمله که در آغاز این کلام مهمّ آمده، اشاره به این نکته دقیق است که پیمودن این راه جز به یارى خدا براى هیچ کس ممکن نیست؛ چرا که خطرات و پرتگاه ها، آن قدر زیاد است که آدمى با نیروى محدود خویش، نمى تواند از این راه به سلامت بگذرد؛ جز این که توکّل بر خدا کند و خود را به او بسپارد و از دریاى بى کران لطف و قدرتش کمک بگیرد. همان گونه که قرآن با صراحت مى گوید: (وَ لَوْلا فَضْلُ اللّهِ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَتُهُ مَا زَکَى مِنْکُمْ مِنْ أَحَدٍ أَبَدآ)؛ «و اگر فضل و رحمت الهى شامل حال شما نبود، هرگز احدى از شما پاک نمى شد».(1)
ناگفته پیداست که هدایت ها و حمایت ها و اعانت هاى الهى بى حساب نیست؛ باید سر تا پا تسلیم شد و با قلبى مملوّ از عشقِ به پروردگار، به در خانه او رفت.
سپس امام (علیه السلام) به بیان نتیجه این اعانت الهى پرداخته، مى افزاید: «ازاین رو،