وهرچه از خواهش هاى نفسانى در فکرش خطور کند، به آن جامه عمل مى پوشاند؛ او هرگز فکر نمى کند مصیبتى برایش پیش آید و هیچگاه از روى تقواى الهى در پیشگاهش خضوع نمى کند؛ از این رو، سرانجام چشم از دنیا فرو مى بندد، در حالى که در گمراهى و غرور، گرفتار و در میان اشتباهات و خطاهاى زندگى کوتاهِ خود، غوطه ور است! این در حالى است که در برابر آنچه از دست داده، عوضى به دست نیاورده و هیچ یک از وظایف واجب خود را انجام نداده است.
شرح و تفسیر
آغاز و انجام زندگى انسان
در این بخش از خطبه، امام (علیه السلام) به بحث مهم دیگرى پرداخته و آن، آفرینش انسان از دوران جنینى تا پایان عمر و سپس چشم پوشیدن از دنیا و حضور در صحنه قیامت است؛ تا بحث هاى گذشته را که درباره خطرات شیطان و لزوم فراهم کردن زاد و توشه تقوا بود، تکمیل کند. و به تعبیر دیگر: انسان، هوشیار باشد و به وظایف اصلى اش بپردازد و از وسوسه هاى شیطان برحذر باشد، مى فرماید: «(اکنون درباره آفرینش انسان و مراحل زندگى او با شما سخن مى گویم:)(1) همین انسانى که خداوند او را در تاریکى هاى رَحِم و در پرده هاى متراکم به صورت نطفه اى فرو ریخت، سپس او را به شکل خون بسته و نامشخّصى قرار داد، و بعد از آن به صورت جنین کامل، سپس نوزادى شیرخوار، و بعد کودک، سپس