صفحه ٢٢١

نوجوانى درآورد»؛ (أَمْ هَذَا الَّذِی أَنْشَأَهُ فِی ظُلُمَاتِ الْأَرْحَامِ، وَ شُغُفِ(1) الْأَسْتَارِ، نُطْفَةً دِهَاقاً(2)، وَ عَلَقَةً مِحَاقاً(3)، وَ جَنِیناً وَ رَاضِعاً، وَ وَلِیداً وَ یَافِعاً(4)).
در واقع امام (علیه السلام) در این جا به شش مرحله از زندگانى انسان اشاره کرده است، که سه مرحله مربوط به دوران جنین و پیش از تولّد و سه مرحله دیگر مربوط به دوران بعد از تولّد است.
دوران هایى که با سرعت مى گذرد و هر کدام ویژگى خود را دارد؛ بعضى فوق العاده شگفت انگیز و بعضى عبرت آمیز است. خداوند توانا، بر قطره آبى که هیچ شکلى ندارد، در درون ظلمت هاى متراکمِ «مشیمه» و «رحم» و «شکم مادر»، صورتگرى مى کند و به علقه مِحاق (خون بسته شده فاقد شکل)، زیباترین و جالب ترین شکل را مى دهد و بعد از نموّ کامل جنین، با یک فرمان عجیب، آن را به این جهان مى فرستد و در مسیر حیات و مراحل تکامل، او را هدایت مى فرماید و هر روز در شأن و شرایط و مقامى است.
سپس به ابزار و وسایل مهمّى که در اختیار انسان گذاشته و او را با جهان خارج مربوط مى کند، اشاره کرده و مى فرماید: «سپس به او عقلى نگهدارنده، زبانى گویا و چشمى بینا بخشید، تا درک کند و عبرت گیرد، و از بدى ها بپرهیزد»؛ (ثُمَّ مَنَحَهُ قَلْبآ حَافِظآ، وَ لِسَانآ لاَفِظآ، وَ بَصَرآ لاَحِظآ، لِیَفْهَمَ مُعْتَبِرآ، وَ یُقَصِّرَ مُزْدَجِرآ).

1- «شُغُف» از ریشه «شَغاف» بر وزن «جواب» به معناى غلاف و پوسته نازک روى قلب است و «شُغُف» دراین جا به معناى پرده هاى متعدد مى باشد.
2- «دِهاق» از ریشه «دَهْق» بر وزن «دهر» به معناى شدّت فشار است؛ سپس به معناى فرو ریختن با قوّت و فشار آمده است که این جا اشاره به فروریختن نطفه در داخل رحم است.
3- «مِحاق» از ریشه «مَحْق» بر وزن «محو» به معناى نقصان تدریجى و محو شدن است و به همین دلیل، آخر ماه را «محاق» مى گویند و توصیف «عَلَقه» به «محاق» به این علت است که به تدریج زایل و دگرگون مى شود و به صورت جنین درمى آید و یا به این دلیل است که قیافه اى محو و نامشخّص دارد و هیچ صورتى به خود نگرفته است.
4- «یافِع» از ریشه «یَفْع» بر وزن «نفع» به معناى بلند شدن و قد کشیدن است و هنگامى که بچّه به صورت جوانى نورس و قد کشیده درمى آید به او «یافع» مى گویند.