صفحه ٦٣٨

تعبیر به «مُنْفَسَح» که به معناى جایگاه وسیع است، اشاره به این نکته مى کند که خداوند براى پرورش میوه ها در درون شکوفه ها جایگاه وسیعى آفریده که به میوه اجازه مى دهد از نقطه کوچکى رشد خود را شروع کند و گسترش یابد تا زمانى که تمام آن محل را پر کند.
تعبیر به «مُنْقَمَعِ الوُحوش» نشان مى دهد که حیوانات بیابان، براى محفوظ ماندن از حمله حیوانات دیگر به غارها و درّه ها پناه مى برند و به هنگام لزوم براى شکار کردن یا سایر حوائج بیرون مى آیند.
تعبیر به «مُخْتَباءِ البَعوُضِ» اشاره به زندگى بسیارى از حشرات در درون ساقه و پوست درختان است که هم آن ها را از حوادث مختلف حفظ مى کند و هم محلّى براى تغذیه آنان است.
تعبیر به «مَغْرِزِ الأَوْرَاقِ...» نه اشاره به برگ هاست و نه شاخه ها؛ بلکه اشاره به محلّ خاصى است که برگ به شاخه مى چسبد و ریشه هاى آن در درون شاخه فرو مى رود و آن را در برابر وزش بادها و طوفان ها حفظ مى کند و مسیر آب و غذا براى برگ محسوب مى شود.
و تعبیر به «مَحَطِّ الأَمْشَاجِ...» اشاره به این است که نطفه مرد از غدّه هایى که در درون وجود اوست به حرکت درمى آید و هنگامى که به رحم مى ریزد با تخمک زن ترکیب مى شود و در قرارگاه خود جهت پرورش و تبدیل شدن به یک انسان کامل قرار مى گیرد. خداوند تمام این مسیر و چگونگى ترکیب و محل نزول آن را دقیقآ مى داند و نیز ممکن است «أَمْشَاج» اشاره به ترکیب نطفه مرد از چند آب مختلف باشد که در علم امروز ثابت شده است و هر یک از این آب ها به اندازه معیّن براى هدف خاصّى با دیگرى ترکیب مى گردد و نطفه مرد را تشکیل مى دهد، سپس به سوى قرارگاه رحم حرکت مى کند.
اگر انسان به تعداد میوه هاى درختان و عدد حیوانات بیابان و پشه ها