معارف بوک

موجودات به قدرت برپادارنده اى مانند او خبر مى دهد، به ما نشان داده که ما را بى اختیار به معرفت و شناخت او دعوت مى کند»؛ (وَ أَرَانَا مِنْ مَلَکوُتِ قُدْرَتِهِ، وَ عَجَائِبِ مَا نَطَقَتْ بِهِ آثَارُ حِکْمَتِهِ، وَ اعْتِرَافِ الْحَاجَةِ مِنَ الْخَلْقِ إلَى أَنْ یُقِیمَها بِمِسَاکِ قُوَّتِهِ، مَا دَلَّنَا بِاضْطِرَارِ قِیَامِ الحُجَّةِ لَهُ عَلَى مَعْرِفَتِهِ).
به تعبیر دیگر: از سویى خداوند آثار قدرتش را در پهنه جهان هستى که در همه موجودات آشکار و نمایان است، به همگان نشان داده؛ و از سوى دیگر، نظم پیچیده و حساب شده اى که بر آن ها حاکم است، نشان مى دهد که نگهدارى آن ها نیاز به علم و قدرت بى پایان و ربوبیّت و تدبیر فوق العاده دارد. بنابراین، هم در ایجاد، و هم در بقا، بیانگر آن مبدأ بزرگ علم و قدرت است و لحظه به لحظه و ذرّه به ذرّه وجودِ آن ها، حکایت از آن ذات پاک مى کند؛ به گونه اى که هر انسانى را وادار به اعتراف مى سازد و چراغ معرفتش را در درون دل ها برمى افروزد.
در ادامه این سخن مى افزاید: «بدین ترتیب، آثار صنع او و نشانه هاى حکمتش چیزهاى جدیدى به وجود آورده است، در نتیجه هر یک از مخلوقاتش حجّت و دلیلى بر وجود او هستند؛ هر چند به ظاهر مخلوقى خاموش اند، ولى (با زبان بى زبانى، امّا با صراحت و وضوح) از تدبیر او سخن مى گویند و همواره گواه بر (وجود و عظمت) آفریدگارند»؛ (فَظَهَرَتِ الْبَدائِعُ الَّتِی أَحْدَثَتْهَا آثَارُ صَنْعَتِهِ، وَ أَعْلامُ حِکْمَتِهِ، فَصَارَ کُلُّ مَا خَلَقَ حُجَّةً لَهُ، وَ دَلِیلا عَلَیْهِ؛ إِنْ کَانَ خَلْقآ صَامِتآ، فَحُجَّتُهُ بِالتَّدْبِیِر نَاطِقَةٌ، وَ دَلاَلَتُهُ عَلَى الْمُبْدِعِ قَائِمَةٌ).(1)
آرى!، در سرتاسر عالم، زمزمه علم و قدرت اوست و از جبین تمام موجودات، نور توحید مى درخشد. و غُلغله حمد و تسبیح موجودات، فضاى عالم را پر کرده و آن گونه که قرآن مى گوید: (سَنُریِهِمْ آیَاتِنَا فِى الآفَاقِ وَ فِى أَنْفُسِهِمْ