صفحه ٤٣٧

رسول اللّه(صلی الله علیه و آله) است. آنچه که پیغمبر اکرم(صلی الله علیه و آله) در زمان خود براى مردم عصر جاهلیّت بیان فرمود، من همه را براى شما بازگو کردم و چیزى را فروگذار ننمودم. سپس مى فرماید: چشم و گوش و دل شما ناتوان تر از چشم و گوش و قلب مردم عصر جاهلى که پیغمبر اکرم(صلی الله علیه و آله) در آن قیام کرد، نیست؛ شما نیز همان درک و فهم و شعور و چشم و گوش را دارید (بلکه از جهتى از آن ها فراترید! چرا که به دلیل ظهور اسلام، زمینه هاى مثبت در شما آماده تر است، امّا با این حال چرا دست از اعمال نادرست خود برنمى دارید و چرا از طریق گمراهى به شاهراه هدایت بازنمى گردید و چرا از خواب غفلت بیدار نمى شوید؟).
در پایان خطبه به آن ها هشدار مى دهد: «به یقین بلا بر شما نازل شده، بلایى که مهارش رها گردیده و تنگ آن سست است (و قابل کنترل نیست)»؛ (وَ لَقَدْ نَزَلَتْ بِکُمُ الْبَلِیَّةُ جَائِلاً(1) خِطَامُهَا(2)، رِخْوآ بِطَانُها(3)).
بسیارى از شارحان نهج البلاغه معتقدند که این «بلیّه» اشاره به حکومت بنى امیّه است که به صورت بلاى عظیمِ هشدار دهنده بر مسلمانان آن زمان، فرود آمد؛ بلایى که بسیارى از جان ها و اموال و نوامیس مردم را در کام خود فرو برد و نابود کرد.
جالب این که امام (علیه السلام) این بلاى ویرانگر و سرکش را به شتر چموشى تشبیه مى کند که مهارش سست است (یا به کلّى رها شده و روى زمین افتاده) و یا شخصى که بر آن سوار است براثر وحشت، یا عامل دیگر، زمامش را سست کرده است؛ همچنین بندى که زیر شکم این شتر براى نگهدارى جهاز (چیزى شبیه

1- «جائل» از ریشه «جَولان» در اصل به معناى زائل شدن چیزى از مکانش مى باشد؛ لذا هنگامى که مهار حیوان را رها کنند که به هر سو گردش کند، این تعبیر درباره آن به کار مى رود.
2- «خِطام» به معناى مهار و افسار مى باشد که گاه از چرم یا از پشم و لیف خرما بافته مى شده است.
3- «بِطان» از ریشه «بطن» به معناى شکم است. این واژه را در مورد شتر به کار مى برند و به معناى نوار محکمى است که از زیر شکم حیوان عبور کرده و به دو طرف جهاز (پالان) بسته شده، تا واژگون نگردد.