معارف بوک

و وحشتناک است. آتشش فریاد مى زند و شعله هایش زبانه مى کشد و آب سوزانش سخت جانکاه است.
به راستى اگر انسان در دنیا، بعد از آن همه فراز و نشیب ها و درد و رنج ها و ناکامى ها و مصائب، پس از مرگ، وارد باغى از باغ هاى بهشت مى شد، هیچ مشکلى وجود نداشت و تمام آن مصائب و درد و رنج ها، جبران شده بود؛ ولى بلاى عظیم وقتى است که بعد از آن همه بدبختى ها، به دلیل اعمال زشت و شومى که از پیش فرستاده است، گرفتار بدبختى هاى عظیم تر شود.
درست است که کلام امام (علیه السلام) در این جا مطلق است، ولى بدیهى است که ناظر به دنیاپرستان و خودکامگان و ظالمان و آلودگان به گناه است و در فرازهاى گذشته اشارات روشنى به این مطلب وجود داشت؛ مانند: (نَفَرَ مُسْتَکْبِرآ، و خَبَطَ سَادِرآ، مَاتِحآ فِی غَرْبِ هَوَاهُ، کَادِحآ سَعْیآ لِدُنْیَاهُ...).
سپس مى افزاید: «نه فَتْرتى آرام بخش در عذاب اوست، و نه آرامشى که از درد جانکاه او بکاهد؛ نه قدرتى که مانع کیفر او شود؛ نه مرگى که او را از این همه مصائب برهاند؛ و نه خوابى که به او تسکین دهد؛ بلکه در میان انواع کیفرهاى مرگبار و عذاب هاى مداوم گرفتار است! و ما به خدا پناه مى بریم! (از چنین سرنوشتى)!»؛ (لاَفَتْرَةٌ مُرِیحَةٌ، وَ لاَ دَعَةٌ(1) مُزِیحَةٌ(2)، وَلاَ قُوَّةٌ حَاجِزَةٌ، وَ لاَمَوْتَةٌ نَاجِزَةٌ(3)، وَ لاَسِنَةٌ(4) مُسَلِّیَةٌ(5)، بَیْنَ أَطْوَارِ آلْمَوْتَاتِ، وَ عَذَابِ السَّاعَاتِ! إِنَّا بِاللهِ عَائِذُونَ!).
این جمله هاى کوتاه و پرمعنا و تکان دهنده، که از آیات قرآن مجید برگرفته شده، به خوبى نشان مى دهد که از یک سو عذاب الهى براى این گونه اشخاص، در عالم