صفحه ٢٤٢

نابودى و تلاشى و فناى تو حاصل مى‌گردد و تا تو در دنيا هستى تحمّل چنان مشاهده‌اى را ندارى. چنين مشاهده‌اى در عالم آخرت رُخ مى‌دهد، چرا كه ظرف وجودى و گنجايش آن عالم در حدى است كه تحمل تجلّى كامل خداوند را دارد و انسان نيز در آن عالم از مرتبه وجودى‌اى برخوردار مى‌گردد كه تحمّل آن مشاهده برايش آسان مى‌گردد. در آن عالم، انسان از وجود ابدى برخوردار مى‌گردد كه گرسنگى، تشنگى و فرسودگى براى آن معنا ندارد و به طور كلّى، از همه حوادث و خطراتى كه موجودات مادى را تهديد مى‌كند و به نابودى آن‌ها مى‌انجامد، مصون است. از اين رو، با توجه به سعه وجودى انسان در آخرت و قدرت و طاقتى كه خداوند به او مى‌دهد و مصون داشته شدن آن مرتبه كامل وجود اخروى از نابودى و انهدام، در آنجا انسان مى‌تواند به مشاهده خداوند و مرتبه نهايى رؤيت الهى نايل گردد. مرتبه‌اى كه اگر در دنيا براى كسى تجلّى يابد متلاشى مى‌گردد، چنان كه با تجلّى نور الهى، كوه متلاشى شد و از هم فرو پاشيد.
بى ترديد امام(عليه السلام) بر اين معنا واقف است، چرا كه بر اساس اعتقاد ما معرفت ائمه(عليهم السلام)حتى از برخى از انبياى اولوالعزم نيز فراتر است و آنان در دريافت معارف بى كران نيازمند تعليم نيستند و حتّى در رحم مادر آن معارف به آن‌ها اضافه مى‌گردد. از اين جهت است كه حضرت از خداوند درخواست مى‌كند كه در روز قيامت توفيق آن رؤيت را نصيبشان گرداند.
چنان كه اشاره كرديم، در عالم آخرت نيز همه يكسان به مشاهده الهى نايل نمى‌گردند و بر حسب روايات، مقام بهشتيان متفاوت است: مقام برخى در حدّى است كه وقتى يكى از مخلوقات خداوند، مثل حورى بهشتى، بر آنان تجلّى مى‌كند از هوش مى‌روند و گاهى بى هوشى آنان تا صدها سال به طول مى‌انجامد. (البته مقياس هاى آن عالم با دنيا متفاوت است.) گاهى پس از آميزش با حورى و همسر بهشتى خود بى هوش مى‌شود و اين حالت پانصد سال به طول مى‌انجامد، آن سان كه همسرانشان ـ حورالعين ـ نزد خداوند شكايت مى‌كنند و خداوند پس از آن مدّت طولانى، آنان را به هوش مى‌آورد.
در مقابل اين بندگان كه در فاصله هاى طولانى حورالعين بر آن‌ها تجلّى مى‌كنند، خداوند