موجب تكامل فرد شود. كسى كه درختى را غرس مى‌كند، بعد از چند سال ثمر او را مى‌بيند. حال، كسى كه، مثلا در دوران زندگى درختى را كاشته و بعد از مرگ او ثمر مى‌دهد، مى‌تواند در تكامل برزخى او مؤثر باشد. گاهى انسان بعد از چند سال در برزخ، نتايج اعمال خود را مى‌بيند يا اينكه آلودگى‌هايى كه در دنيا داشته، به تدريج محو مى‌شود تا جوهر باطن او ظهور پيدا كند.
به هرحال، تكامل انسان در برزخ از اين قبيل است، در اثر رفتارهاى جديد او نيست، نتايج همان كارهايى است كه در دنيا انجام داده است و در نهايت به وسيله شفاعت، كه مقدمات آن را هم خود او فراهم كرده است، به بهشت راه مى‌يابد.
8. در قرآن مجيد هدف اصلى از خلقت انسان «بندگى خدا» ذكر شده است(27)، آيا بندگى همان قرب به خداست؟
پاسخ: بندگى خدا موجب قرب به خدا مى‌شود. قرب به خدا نتيجه بندگى است. انسان براى عبادت كردن آفريده شده است، اما خود عبادت هم وسيله‌اى براى قرب به خداست و در يك كلام: قرب عين عبادت نيست، بلكه نتيجه عبادت است.