صفحه ٣٢٩

خواهد كرد و يا ملت هاى شرقى مى توانند بحران موجود را از سر بگذرانند؟
جواب: هم آرى، هم نه. حتماً گرفتار بحران غربى مى شوند، زيرا براى هر ملتى كه دلش مرده است و فقط چشم و دست و حسّش در صحنه است، بحران حتمى است، ولى چون ملّت هاى مشرق زمين در خاطره ى تاريخى خود زندگى همراه با سنن الهى را مى شناسند در رويارويى با بحران، امكان برگشت به آن سنن در آن ها هست، همچنان كه در ملّت ايران بعضاً چنين برگشتى به چشم مى خورد. هنر ما آن است كه بحران را درست بشناسيم و فكر نكنيم زندگى بدون آن ممكن نيست. در آن صورت تحقيقات علمى و علم آموزى جهتى ديگر به خود مى گيرد و ديگر ارزش هاى جهان متجدد در آن دنبال نمى شود.

تمدن ماندنى 
سؤال:
اكنون در فضايى كه ارزش هاى غربى تمام جهان را تحت تأثير خود قرار داده، فرهنگ انبياء- كه مى گوئيد ماندنى است- چگونه به حيات خود ادامه مى دهد؟
جواب: حضور فرهنگ انبياء به اين صورت است كه در هيچ برهه اى از تاريخ راه سعادت بشر در حجاب نرفته، به طورى كه فرهنگ ظلمت بتواند آن را دفن كند. در حال حاضر از تمدن فراعنه با آن تكنيك پيچيده هيچ چيز- جز آثار مخروبه- باقى نمانده است، نه براى ابديتشان چيز قابل پذيرش بردند و نه آثار زحماتشان براى جامعه بشرى كمكى باقى گذارد. همين طور يزيد و امويان، ولى امام حسين (ع) با آن كه در كربلا شهيد