مىفرستيد. اين هم در شرايطى كه نيت شما از اين كار، خداوند باشد، ارزش اخلاقى دارد و مفيد است؛ ولى، اگر صرفاً به خاطر اين باشد كه يكدفعه كار خيرى براى شما كرده است و اگر شما مقابله بمثل نكنيد آن را تكرار نخواهد كرد و براى اينكه خير او ادامه يابد و استفاده بيشترى ببريد شما هم مقابله بمثل مىكنيد، در اين صورت كار شما از ارزش اخلاقى بىبهره خواهد بود. كسانى كه در اين آيات توصيف شدهاند انفاق مىكنند صرفاً براى خشنودى خداوند و كسى پيش آنان چيزى ندارد تا در برابر آن و به انگيزه آن انفاق كنند.
و درباره صبر مىفرمايد:
«وَالَّذينَ صَبَرُوا ابْتِغاءَ وَجْهِ رَبِّهِمْ وَ اَقامُوا الصَّلوةَ وَ اَنْفَقُوا مِمّا رَزَقْناهُمْ سِرَّاً وَ عَلانِيَةً.»(1)
و كسانى كه به طلب رضاى پروردگارشان صبورى كرده و نماز را به پا داشته و از آنچه روزيشان كردهايم آشكار و نهان انفاق كردهاند.
ذكر اين موارد كافى است براى آنكه اين حقيقت را دريابيم كه در فلسفه اخلاق اسلامى اساسىترين منشأ ارزش كار «نيت» خواهد بود و اين از مسائل مهمى است كه در قرآن روى آن خيلى تأكيد مىشود. روايات نيز در اين زمينه فراوان است از آن جمله روايتى است كه شيعه و سنى از پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) نقل كردهاند كه فرمود:
«اِنَّما الاَْعْمالُ بِالنّيّاتِ وَ لِكُلِّ امْرِء مانَوى.»(2)
محققاً (ارزش) كارها به نيتهاست و فقط براى انسان آنچه نيت كرده است مىماند.
روايات زيادى هم به اين مضمون وارد شده كه ارزش كار هر كس به «نيت» اوست. بنابراين، نتيجه مىگيريم نيت ارزشبخش، نيتى است كه با خدا ارتباط پيدا كند.
درجات نيت
ارتباط «نيت» با خداوند درجات مختلفى دارد: گاهى كار بخاطر خود خداوند انجام مىشود و انسان صرفاً، چون خداوند را دوست دارد، كارى را كه مرضى وى باشد انجام مىدهد چنانكه در بعضى روايات از ائمه اطهار(عليهم السلام) وارد شده است كه: