معارف بوک

 عوامل كلى سقوط اخلاقى
گفتيم در تحصيل ارزشهاى اخلاقى، دو عامل نقش اساسى دارند:
   الف) تحصيل علم و آگاهى از آنچه كه بايد به آن ايمان بياوريم.
   ب) تقويت گرايش نسبت به همان چيزهايى كه ايمان آوردن به آنها لازم است.
   نيز به اين حقيقت اشاره كرديم كه پس از حصول علم و آگاهى از حقايقى كه لازم است به آنها ايمان بياوريم، احياناً در مواردى برخى از گرايشهاى معارض، انسان را از آوردن ايمان نسبت به آن حقايق باز مى‌دارند؛ از اين‌رو، بايد در شناخت و تضعيف اينگونه گرايشهاى معارض و تقويت گرايش‌هاى ملايم و موافق در تلاشى جدّى باشيم تا بتوانيم ارزشهاى اخلاقى را در جان خويشتن پياده كنيم.
   از آنجا كه فعلا، بحث ما كلّى است و تصميم نداريم تك‌تك ارزشها و ضدارزشها را بررسى كنيم، موانع ايمان را نيز بر همين منوال، اجمالا در زير عناوين عامّى كه از قرآن گرفته‌ايم مطرح ساخته و آيات مربوط به هر يك را مورد اشاره قرار خواهيم داد.
   مى‌توان گفت: در قرآن موانع ايمان و عوامل سقوط به طور كلّى در زير سه عنوان عام و وسيع و در عين حال مربوط به يكديگر قرار مى‌گيرند كه به ترتيب عبارتند از:
   1. هواى نفس
   2. دنيا.
   3. شيطان.
   و بهتر است بگوئيم: علماى اخلاق با استفاده از آيات قرآن، موانع تكامل انسان و عوامل سقوط وى را در سه عامل نامبرده خلاصه كرده‌اند. و اكنون، به بررسى و تحليل اين عوامل و ارتباط استقلال و عدم استقلال آنها نسبت به يكديگر مى‌پردازيم.
 الف) هواى نفس
به طور كلّى عواملى را كه موجب ضعف ايمان، سلب ايمان و يا عدم تحقّق ايمان از اصل