صفحه ١٧٠

و نيز در آيه ديگر چنين آورده است كه:
«قالَ مُوسى لِقَوْمِهِ اسْتَعينُوا بِاللّهِ وَاصْبِرُوا اِن اْلاَرْضَ لِلّهِ يُورِثُها مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقين»(1)
موسى به قوم خود گفت: از خدا كمك بگيريد و صبر داشته باشيد كه زمين از آن خداوند است و به هر كه از بندگانش بخواهد آن را ارث مى‌دهد و سرانجام از آن تقواپيشگان خواهد بود.
   آنچه در آيات فوق آمده آثار تلخ و شيرين رفتارها و كارهاى زشت و زيباى ما هستند كه در اين عالم، ظاهر مى‌شوند و آثارى نيز از كارها و رفتاريهاى انسان در جهان آخرت براى وى آشكار مى‌شود كه آيات و روايات فراوانى به تبيين آنها پرداخته‌اند. آنها به ما مى‌گويند: اعمال شايسته ما را به سعادت اخروى مى‌رسانند و داخل در بهشت مى‌كنند و در مقابل، كارهاى ناشايسته انسان باعث شقاوت وى و رفتنش به جهنم مى‌شوند.
   در اينجا لازم است مجدداً فكر خويش را اين‌بار، درباره مقايسه نعمتها و نقمتهاى دنيوى و اخروى و سنجش لذايذ و آلام مادى و معنوى بكار اندازيم و شدّت و ضعف و كمال نقص آنها را بشناسيم كه در زندگى عملى ما تأثيرى عميق خواهد داشت و رفتار ما را تا حدّ زيادى از زشتيها و آلودگيها پاك و پاكيزه خواهد كرد.

نيرومندترين انگيزه كار شايسته
زمينه‌هاى ديگر نيز براى انديشه وجود دارد و بر انسانهايى كه به فكر صعود و تعالى هستند لازم است فكر خويش را در آنها هم بكار گيرند. كسانى كه معرفتشان كاملتر و روحشان لطيفتر است بايد درباره حضور خداوند بينديشند و به اين حقيقت كه او ناظر است و به همه كارهاى ما آگاهى دارد توجه خويش را متمركز سازند. چنانكه او خود فرموده است:
      «وَاللّهُ خَبيرٌ بِما تَعْمَلُون».
   همچنين، لازم است درباره نعمتهاى عظيم و بى‌حد و حصر خداوند بينديشيم تا محبّت او را در دلهايمان ايجاد كند و آن را بيفزايد.