خداوند در قرآن مجيد مى‌فرمايد:
«الشَّيطانُ يَعِدُكُمُ الْفَقْرَ»(1)
شيطان به تهيدستيتان وعده مى‌دهد.
و بدين وسيله شما را از كار مفيد اجتماعى، اخلاقى «انفاق» باز مى‌دارد.
شيطان و هواى نفس
اكنون كه معلوم شد شيطان چيست؟ و كارش چگونه است؟ سؤال ديگرى درباره آن طرح مى‌شود كه آيا شيطان، مستقل از نفس و هواى نفسانى كار مى‌كند و انسان را منحرف مى‌سازد و از كار خير باز مى‌دارد يا از همان مسير؟
پاسخ سؤال فوق اين است كه از بررسى آيات مربوطه مى‌توان دريافت كه شيطان از كانال هواهاى نفسانى در انسان، نفوذ مى‌كند و كار و تلاش وى را تأييد مى‌كند يا تغيير مى‌دهد. كارهاى زشت را در نظر انسان تزيين و وى را در انجام آن تثبيت مى‌كند و در مقابل، نيز او را مى‌ترساند و از انجام كارهاى خير بازش مى‌دارد و مسيرش را تغيير مى‌دهد. فى‌المثل، او را در جمع ثروت كه مورد خواسته‌اش مى‌باشد و نسبت به آن خودش حرص مىورزد، به وسيله تزيين و فريب، تأييد و تثبيت مى‌كند.
در آيات قرآن آمده است كه شيطان در روز قيامت به كسانى كه فريب او را خورده‌اند و در آنجا وى را لعن و نفرين مى‌كنند مى‌گويد: اينقدر مرا لعن نكنيد چرا كه من بر شما تسلطى نداشتم و تنها به شما وعده مى‌دادم و خلاف وعده‌ام عمل مى‌كردم و با اينكه شما اين وضع مرا مى‌ديديد باز هم به دنبال من مى‌آمديد:
«وَ قالَ الشَّيْطانُ لَمّا قُضِىَ الاْمْرُ اِنَّ اللّهَ وَعَدَكُمْ وَعْدَ الْحَقَّ وَ وَعْدْتُكُمْ فَاَخْلَفْتُكُمْ وَ ما كانَ لى عَلَيْكُمْ مِنْ سُلْطان اِلاّ اَنْ دَعَوْتُكُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لى فَلا تَلُومُونى وَ لُومُوا اَنْفُسَكُمْ.»(2)
شيطان، به هنگامى كه كار از كار گذشت، گفت: خداوند به شما وعده حقّ داد و من به شما وعده دادم و خلف وعده كردم و براى من تسلّطى بر شما نبود مگر آنكه شما را مى‌خواندم پس شما مرا اجابت كرديد پس مرا سرزنش نكنيد وخودتان را سرزنش كنيد.