مفاهيم عام اخلاقى در قرآن
مفاهيمى كه در مورد افعال اخلاقى بكار مى‌روند و داراى ارزش اخلاقى و مطلوبيت بالغير هستند يك سلسله مفاهيم عامّ انتزاعى هستند و يك سلسله مفاهيم خاصّ كه مصاديق آن مفاهيم عام قرار مى‌گيرند. و اكنون ما بر آن هستيم كه مفاهيم عام ارزشى به معناى اخلاقى آن را در قرآن بررسى كنيم.
بديهى است گسترده‌ترين مفاهيم اخلاقى، مفاهيم خوب و بد هستند در قلمرو اخلاق؛ يعنى، در مواردى كه صفت فعل اختيارى انسان قرار مى‌گيرند. در قرآن مفاهيمى معادل مفاهيم خوب و بد در مورد افعال اختيارى بكار رفته كه بعضى از آنها مثل خود مفاهيم «خوب» و «بد» در فارسى، كاربرد غيراخلاقى هم دارند كه طبعاً در كاربرد اخلاقى اين‌گونه مفاهيم حيثيت اختيارى بودن ملحوظ است و در اين صورت به عنوان صفتى براى فعل اختيارى انسان بكار مى‌روند. ولى بعضى ديگر از آنها ويژه افعال اخلاقى است و در خارج از قلمرو اخلاق، مورد استفاده قرار نمى‌گيرند.
اكنون، مفاهيم عام اخلاقى موجود در قرآن را تا حدى كه اين نوشته مجال مى‌دهد به ترتيب بررسى مى‌كنيم:
خير و شر
از جمله مفاهيم عام اخلاقى كه كاربرد غيراخلاقى نير دارند تعابير «خير» و «شرّ» است. واژه «خير» در قرآن گاهى در معناى «افعل‌التفضيل» بكار مى‌رود به اين معنا كه مرخّم «اخير» است و معناى تفصيلى دارد و گاهى ديگر به شكل وصفى و منسلخ و عارى از مفهوم تفضيلى بكار مى‌رود و اگر بپذيريم كه اصولا، خير از اَخيَر گرفته شده و پيوسته معنى تفضيلى دارد، ناگزير بايد بپذيريم كه در مواردى از اين معنى جدا شده است. خداوند در جايى مى‌فرمايد: