معارف بوک

راه تحصيل ارزشهاى اخلاقى
از آنچه گذشت به اين نتيجه رسيديم كه اساس ارزش از ديدگاه مكتب اسلام، ايمان و تقواست كه اين دو نيز با هم رابطه علّى و معلولى دارند. در واقع ايمان مانند چشمه‌اى از قلب مى‌جوشد، به سوى اعضاء و جوارح جريان پيدا مى‌كند و به صورت اعمال صالحه و حسنه ظاهر مى‌شود. پس ريشه تقوا در قلب است، از ايمان توليد و تغذيه مى‌شود و آثار و ثمرات آن در رفتار انسان ظاهر مى‌گردد پس مى‌توان گفت: ريشه اخلاق و ارزش اخلاقى از ديدگاه اسلام ايمان است و براى به دست آوردن تقوا و تخلق به اخلاق شايسته، نخست بايد به تحصيل ايمان مبادرت شود.
   البته، در زمينه هر يك از ارزشهاى ويژه و صفات و افعال مورد پسند اسلام، بحث و بررسى جداگانه لازم است تا روشن شود كه آن ارزش خاصّ چگونه پديد مى‌آيد و براى تحصيل آن چه تدبيرى بايد بينديشيم و بكار بنديم؛ ولى، قبل از همه لازم است ريشه ارزشها يعنى ايمان را بطور كلى مورد بحث قرار دهيم تا روشن شود از چه راهى مى‌توان به تحصيل آن پرداخت و نيز با توجه به اينكه ايمان داراى مراتب مختلف است و شدّت و ضعف دارد معلوم شود كه چگونه مى‌توان به تقويت و تكميل آن همّت گمارد. همچنين از آنجا كه ايمان تحت تأثير عواملى مخرّب قرار مى‌گيرد، آفات آن را بشناسيم و ببينيم براى حفظ سلامت و رشد و بارورى آن چگونه بايد با اين افات مبارزه كرد.
   اساس ارزش اين است كه انسان چيزى را كه تشخيص مى‌دهد بر اساس موازين صحيح، پسنديده يا پسنديده‌تر است، در مقابل كار ناپسند يا پسنديده انتخاب كند. بنابراين، اولين اصل در اخلاق انتخاب و اختيار انسان است و اختيار در جايى تحقق پيدا مى‌كند كه انسان به دو يا چند طرف يك موضوع توجّه يافته و پس از مقايسه و سنجش آنها با يكديگر آگاهانه يكى را انتخاب كند بنابراين، شرط اساسى انتخاب صحيح اين است كه انسان به اطراف موضوع توجّه داشته باشد.