صفحه ٨٨

كوتاه سخن
آنكه «برّ» عامترين مفهوم قرآنى و صرفاً اخلاقى است كه بار ارزشى مثبت دارد و در مقابل آن، واژگان فجور، اثم، فحشا و جرم بكار مى‌روند. چنانكه عدل و قسط نيز دو مفهوم مترادف هستند و در مقابل آن دو، از مفاهيم «ظلم»، «طغيان» و «عدوان» استفاده مى‌شود. همچنين در مقابل «تقوا» معمولا، فسق و فجور و گاهى ظلم كاربرد دارند. و در آيات قرآن در مقابل متقين گاهى فجّار و گاهى ظالمين قرار داده شده‌اند. اين پراكندگى مفاهيم در برابر يكديگر همانطور كه گفتيم: به خاطر آن است كه اين واژه‌ها دقيقاً، در مقابل هم نيستند. و آنچه در مقابل اين مفاهيم بكار مى‌رود، در حقيقت، مصاديق نقيض آنها هستند و لفظى كه دقيقاً، با آن مفاهيم، تقابل داشته باشد يا وجود ندارند يا اگر وجود دارد شايع نيست.