صفحه ٢٤٨

(پرداخت و اداى) زكاة فعّال هستند و كسانى كه آنان براى عورتهايشان نگهبانند (تا به انحراف جنسى نيفتند).
   آرى اين گونه آيات كه در قرآن فراوان به چشم مى‌خورد در واقع روى زنده بودن و تأثير عملى ايمان كه از زنده بودن و فعال بودن خداشناسى حاصل آيد اصرار مىورزند.
   بنابر اين، معرفت و شناخت به دو لحاظ و از دو كانال مى‌تواند در تكامل ايمان تأثير بگذارد: نخست، از جهت كيفى، يعنى هر چه شناخت انسان قطعى‌تر و محكمتر و روشنتر و از ترديد و تزلزل و شك و ابهام، خالى‌تر باشد و به اصطلاح بحدّ يقين برسد و مرتبه يقينش افزايش يابد به همان ميزان از ايمان قوى‌تر و باور والاتر و التزام عملى وسيعتر و عميقتر برخوردار خواهد بود.
   دوّم آنكه هرچه نسبت به شناختى كه پيدا كرده است بيشتر توجّه كند و مكرّر به آن مراجعه نموده و سعى كند در زندگى عملى و روز مرّه خويش تأثيرش دهد، بطور طبيعى، اين گونه شناخت به دست فراموشى سپرده نشود و وجود ايمان زنده و فعّال و مؤثّرى را در درون ما نگهبانى خواهد كرد. بنابراين، مراتب علم و تكرار توجّه نسبت به آن در رشد و استحكام و بقاء و حيوة و بالندگى ايمان، تأثير فراوان خواهد داشت. و از همين جا پى مى‌بريم كه چرا قرآن به ويژه بر فضيلت علم و معرفت تكيه مى‌كند. زيرا آيات كريمه‌اى كه درباره فضيلت علم آمده، به وضوح مى‌توان گفت: كاملترين وروشنترين مصداق آن، علم به ذات خداوند و افعال و صفات او خواهد بود و اين شناخت، قدر متيقّن از مصداق علم در آيات مطلق است بگذريم از آياتى كه منحصراً، ظهور در همين نوع علم دارند. و نيز مى‌توان گفت: ملاك فضيلت و معيار برترى آن نيز تأثيرى است كه بر ايمان، و از آن رهگذر، بر رفتار و از سير رفتار بر سعادت دنيوى و جاودانى انسان دارد و منشاء حيات و زندگى شايسته و درست مادى و معنوى و فردى و اجتماعى انسان مى‌شود كه خداوند در اين زمينه مى‌فرمايد:
«يا اَيُّهَا الَّذيْنَ آمَنُوا اسْتَجيبُوالِلهِ وَ لِلرَّسُولِ اِذا دَعاكُمْ لِما يُحْييكُمْ»(1)
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد اجابت كنيد خدا ورسول را به هنگامى كه مى‌خوانند شما را به چيزى كه شما را زنده مى‌كند.