معارف بوک

مى‌توان زمينه ورود ايمان را در دلهايى نيز كه درگير چنين بيماريها و موانعى هستند فراهم آورد.
   امّا در اينجا سؤال ديگرى طرح مى‌شود كه چگونه مى‌توان با اين امراض مبارزه كرد و اينگونه موانع را برطرف ساخت؟ ممكن است كسانى اينگونه بيماريها را دست كم بگيرند و با ساده انگارى به نوعى در برابر آنها توصيه به مقاومت كنند. امّا به نظر ما در اين زمينه، چنين توصيه‌هايى كارساز نيست و نمى‌تواند نسخه مفيد و مؤثِّرى باشد براى شخص مبتلايى كه با عجز و ناتوانى به دام انگيزه‌هاى نيرومند و در چنگال پرقدرت هواى نفسانى افتاده است براى علاج اين بيمارى، لازم است در نفس انسان، يك عامل تكوينى مؤثّر و نيرومند ايجاد شود، تا بتواند در برابر آن به مقاومت پردازد. بايد در مقابل آن انگيزه‌هاى شيطانى از راه انديشه درست،انگيزه‌هاى رحمانى را ايجاد و يا دقيقتر بگوييم بيدار و هشيار كرد، چرا كه انگيزه‌ها به طور كلّى اعم از شيطانى يا رحمانى، فطرى انسان هستند و در سرشت وى جاى دارند؛ با اين تفاوت كه در بسيارى از موارد، عوامل و شرايط خارجى موجب مى‌شوند تعدادى از آنها شكوفا، زنده و فعّال و احياناً در نهايت، يكّه تاز ميدان نفس انسان شوند و اكنون كه ما مى‌خواهيم آنها را از تاخت و تاز باز داريم و در جايگاه اصلى خود قرار دهيم تا از گليم خويش پا را درازتر نكنند، لازم است در برابر آنها نيروى ديگرى ايجاد و انگيزه ديگرى را تقويت كنيم در حدّى كه بتواند بر آنها غالب شود. در مناجات شعبانيه چنين آمده كه:
«اِلهى لَمْ يَكُنْ لى حَوْلٌ فَاَنْتَقِلَ بِهِ عَنْ مَعْصِيَتِكَ اِلاّ فى وَقْت اَيْقَظْتَنى لَِمحَبَّتِكَ.»
خداوندا توانى در من نيست تا بدان از عصيان و سرپيچى تو روى گردانم، مگر به هنگامى كه براى محبّت خود بيدار و هشيارم كرده باشى.
   پس آنگاه كه هواهاى نفسانى غالب مى‌شود و مرا به سوى معصيت مى‌كشاند تنها چيزى كه مى‌تواند مرا از آن باز دارد محبّت خداست كه بايد در دل انسان بيدار شود.
   بنابر اين، راه مبارزه با هواهاى نفسانى اين است كه كششهاى ديگرى در مقابل آنها باشد و تقويت شود و بر آنها پيروز گردد وگرنه تا وقتى كه اين هواها يكّه تاز ميدان نفس ما هستند كارى نمى‌توان كرد؛ بلكه، در برابر آنها مغلوب مى‌شويم و مقاومت كردن ميسور نيست. البته، اين ميلهاى مدافع، در اصل در فطرت ما هستند ولى خفته‌اند و بى‌اثر كه لازم است آنها را فعّال و در برابر ميلهاى مهاجم و هواهاى نفسانى بسيجشان كنيم.