صفحه ٣٨٠

ماهيچه ها عملى مناسب سقوطكردن از خود نشان مى دهند و طرف سقوط مى كند. در اينجا اول تصور سقوط كردن در خيال او شكل گرفت و بعد سقوط كرد، پس علت سقوط يا فاعل سقوط، بالعنايه بود، يعنى عنايت كرد كه سقوط مى كند و همان علت و فاعل سقوطكردن شده.
وقتى نقش فاعل بالعنايه و نقش تصور را در اراده ها شناختيم ديگر انتظار نداريم مردم برخلاف تصورات خود عمل و اراده اى داشته باشند. بنده قبول دارم امكان كنترل خيال هست ولى چنين انتظارى را از مردم نبايد داشت. مردم با تمام وجود نقش تكنولوژى دنياى مدرن را تصور و لمس مى كنند و آن را جدى مى گيرند، و دين آمده كه چنين انسان هايى را با همين خصوصيات به سعادت برساند. در همين راستا است كه فقه شيعه براى ساده ترين تصورات انسان ها جا باز كرده و جواب گو است. رهبران علمى و عملى جامعه با مردم به اندازه عقولشان مدارا مى كنند، «1» تاآرام آرام آن ها را وارد حوزه ى توحيد كنند و از اسارت افراطى ابزارها برهانند.
توجه به آثار منفى تكنولوژى غربى احتياج به بصيرتى دارد كه به عنوان «خودآگاهى» آن را مطرح مى كنند، خودآگاهى فوق آگاهى است، چون در خودآگاهى يك نوع عزم و تصميم گيرى نهفته است، وقتى تا حدّ خودآگاهى متوجه آثار منفى تكنولوژى غربى شديم، براى عبور از آن برنامه ريزى مى كنيم، در اين حالت است كه نقش دين اسلام، به خصوص