را مى خواهند خلق مى كنند، چون با ملكاتى كه در راستاى توكل به خدا با خود به بهشت برده اند، اسير ابزارها نيستيد. ولى اهل جهنم به جهت عدم توكل به خدا، و اعتماد بيش از حدّ به ابزار و وسايل دنيايى، در عالمى كه همه ى اسباب منقطع شده هيچ كارى نمى توانند براى خود بكنند، چون همه ى اميدشان به ابزارهاى دنيايى بوده و نه به خدا، در حالى كه در آن عالم از ابزارهاى دنيايى خبرى نيست. در حقيقت اعتماد به خدا ندارند تا به صِرف طلب از خداوند، حوائج شان برآورده شود، زيرا چنين روحيه و ملكاتى را در دنيا براى خود به دست نياوردند.
يكى از مراحل سير و سلوك اين است كه انسان در دنيا، قيامتى شود، و در اين راستا در مرحله ى اول به ابزار دل نمى بندد، و در مرحله ى دوم بدون آن ها خلق مى كند. گفته اند: «العارِفُ يخْلُقُ بِهِمَّتِهِ»؛ «1» عارف كسى است كه همتش كافى است براى خلق كردن هر چيز كه مى خواهد، چون جنبه ى تجردِ خود را تقويت كرده است. عرض كردم كه هر چه جنبه مادى ما غلبه كند ابزار گرايى ما شديدتر مى شود، و هرچه جنبه ى معنوى ما تقويت شود، آزادى از ابزارها تقويت مى شود.
در قيامت خودمان با خود واقعى مان روبه رو هستيم، قيامت مقام ابديت ماست، پس بايد خودمان را در اين دنيا براساس قواعد قيامت ارزيابى كنيم تا خود را درست بشناسيم. حضرت على (ع) در رابطه با قيامت مى فرمايند: «قَدْ ضَلَّتِ الْحِيلُ وَ انْقَطَعَ اْلَامَلُ» «2» در آن جا نقشه ها و برنامه ها گم مى شود و آرزوها قطع مى گردد.