صفحه ٢٥٩

اينجاها مى كشد. آن ها به اسم مقابله با كشيشان ادعا كردند همه مى توانند كتاب مقدس را بفهمند ولى نتيجه آن شد كه امروز در غرب هيچ كس دين را نمى فهمد و ديندارى در حدّ عادتى در آمده است كه به صورت تشريفاتى در روز يك شنبه در كليسا برقرار مى گردد. جامعه ى اسلامى نيز چنانچه اسلام را در حدّ سطح، محدود كرد ناخودآگاه با غرب احساس يگانگى مى كند و به همان سرنوشتى دچار مى شود كه غرب دچار شد، چيزى كه شما امروزه در بعضى از كشورهاى اسلامى ملاحظه مى كنيد.
آنچنان امروزه مردم جهان از دين و نبوت بيگانه اند كه اعمالى مثل احضار روح و هيپنوتيزم و حتى جادوگرى و جن گيرى را به جاى دين گرفته اند! چون تصورشان از دين به كلى از بين رفته است و خلأ دين را در زندگى خود احساس نمى كنند. زيرا آن طور كه شايسته است دين به آن ها معرفى نشده.
به گفته ى رنه گنون وقتى گرايش به همگانى كردن علم و دين كه يكى از عوارض بينش مبتنى بر حكومت عامه و روى آوردن به دانشى است كه تا پايين ترين مرتبه ى هوشِ افراد، پائين آمده است، حاكم شد، بايد منتظر بود ارزش عالمان در جامعه در حدّ نادان ترين افراد جامعه فرو كاسته شود و عملًا انحطاط جامعه شروع مى شود. حضرت موسى بن جعفر (ع) مى فرمايند:
 «إِنَّ الْقُرْآنَ لَهُ ظَاهِرٌ وَ بَاطِن» «1» قرآن داراى ظاهر و باطن است. يا حضرت صادق (ع) مى فرمايند:
 «إذا ذكرنا لأية معني ثم ذكرنا لها معني فلا تنكر شيئا منهما فإن للآيات ظهرا و بطنا و نذكر في