صفحه ٢٣٣

كه كلماتش سراسر برهوت است و ظهور منيت و خودخواهى بسيار متفاوتند. فرهنگ غربى سعى دارد شاعر نوع دوم را نيز به عنوان هنرمند به اذهان جامعه تحميل كند، در حالى كه اينان تردستانى هستند كه انسان ها را از طريق الفاظ و كلمات دعوت به غفلت و بى خيالى مى كنند. مولوى و امثال او هيچگاه نمى خواسته اند هنرمند يا شاعر باشند بلكه كلماتشان حكايتِ آتش عشقى است كه در جانشان شعله ور شده است. به گفته ى خودش:

         يك دهان خواهم به پهناى فلك             تابگويم وصف آن رشك ملك 
             ور دهان يابم چنين و صد چنين             تنگ آيد در فغانِ اين حَنين 
             اين قدر گر هم نگويم اى سند             شيشه ى دل از ضعيفى بشكند
             شيشه ى دل را چو نازك ديده اى             بهر تسكين، بس قبا بدريده اى 

حال شخصى چون او، آنچه در جانش شعله ور بوده به قدرى منظم است كه به زبان نظم اظهار مى دارد:
حرف و گفت و صوت را بر هم زنم 
تا كه بى اين هر سه با تو دم زنم آن وقتى هم كه مى خواهد ماوراى حرف و گفت و صورت حرف بزند هنرمندانه و در قالب شعر حرف مى زند و به گفته ى خودش:

         تو مپنداركه من شعر به خود مى گويم             تا كه هوشيارم و بيدار يكى دم نزنم 

و اين حالت؛ حالت همه ى هنرمندان گذشته است كه هنرشان حكايت جَذَباتشان بود كه در قالبى اظهار مى كردند و ما امروز به آن هنر مى گوييم. اگر كسى تصميم بگيرد شعر بگويد، شعرش آن شعرى نيست كه ما را متذكر عالم درون نمايد، خودِ مولوى در چهار سالِ آخر عمرش كه وارد حالت جديد از احوالات عرفانى شد ديگر كسى از او شعر نشنيد،