صفحه ٢١٦

بنياد تمدنى قرار داد كه سخت بى آينده است. و وقتى فرصت آن تمدن تمام شد يقيناً هلاك مى شود، حتى يك ساعت هم عقب و جلو نمى افتد، مى فرمايد: «وَلِكُلِّ امَّةٍ اجَلٌ فَاذا جاءَ اجَلُهُمْ لايسْتَأخِروُنَ ساعَةً وَلايسْتَقْدِمُون»؛ «1» براى هر امتى اجل و سرآمدى هست كه چون آن اجل سر برسد، نه يك ساعت عقب مى افتد و نه يك ساعت جلو. لازم است روى اين نكته كه ما در اجراى سنت خدا نقشى داشته باشيم و اراده ى خدا به دست ما اجراء شود فكر كنيم.
بزرگان دين مى فرمايند: بهترين تجليل از پيامبر (ص) در قرآن، آيه اى است كه مى فرمايد: «وَ مَارَمَيتَ اذْ رَمَيتَ وَلكِنَّ اللَّهَ رَمي»؛ «2»اى پيامبر! آن وقتى كه تيرها را به سوى دشمن رها مى كردى، تو نبودى كه آن ها را رها مى كردى، خدا بود كه آن ها را رها مى كرد. يعنى ما تيرمان را به دست تو بر سر كفار زديم. قبول داريم كه تو تير زدى، اما آن قدر حركتِ تو مطابق سنت الهى و ناب بود كه تو فانى در اراده ى ما شدى و همان را كه ما مى خواستيم به دست تو انجام شد، آنچنان صعود كردى كه سنت خدا به دست تو جارى گشت وگرنه سنت خدا كه جارى شدنى بود، اگر تو شايستگى از خود نشان نمى دادى، كس ديگرى را انتخاب مى كرديم.

         راند حق اين آب را در جوى تو             آفرين بر دست و بر بازوى تو
             بازگو تا قصه درمان ها شود             بازگو تا مرهم جان ها شود